Witold Lutosławski

El Vikipedio

Witold Lutosławski - naskiĝis la 25-an de januaro 1913 en Drozdów, mortis la 7-an de februaro 1994 en Varsovio. Li estis unu el plej gravaj eŭropaj komponistoj de la 20-a jarcento. Opiniata kiel dua plej genia pola komponisto post Fryderyk Chopin.

Li naskiĝis en Drozdów en aristokrata familio. Tre frue li interesiĝis pri muziko kaj komencis komponi jam en aĝo de 9. Tre influis sur li muziko popola de Pollando. Dum la tre intensiva lernado de ludo sur piano kaj violono li komencis lerni en gimnazio de Stefano Bathory en Varsovio. Li tie interesiĝis forte pri matematiko. Poste li studis komponadon kaj pianistikon en Konservatorio Varsovia kaj post fino de tiu lernado li studadis matematikon.

En 1939 li batalis kun Germanoj en 2-a mondbatalo. Poste li ludadis dum okupacio kun Andrzej Panufnik, komponisto kaj pianisto. Li kolektis ankaŭ monon por kaŝanta juda Polo, genia pianisto Władysław Szpilman. Li komponadis tie sed ĉiuj komponaĵoj estis perditaj. De tiu tempo devenas nur Variacioj en temo de Paganini por piano.

Post batalo Lutosławski komencis komponi simfoniojn kaj koncertoj. Li estis grava ano de Pola Komponista Asocio kaj li multe prelegis eksterlande. Li komponis tiam Varsovia Suito por nutrigi sian familion. Tre interesaj estas ankaŭ Karoloj Polaj kiuj estas parafrazoj de tradiciaj popolaj karoloj de Pollando. Liaj interpretoj de karoloj estiĝis tre fama en la mondo kaj famiĝis polajn karolojn, kiuj estas plej multe en la mondo. Li komponis ankaŭ Popolaj melodioj, la studioj por piano kaj gitaro.

En 1946 li edziĝis kun Maria Bogusławska. Li komponis Unuan Simfonion kiu estas opiniata kiel dramatika esprimo pri stalina epoko.

En 1954 jaro li komponis Koncerto por orkestro. Per ĉi tiu koncerto Lutosławski interesigis mondon kaj tiu koncerto komencis esti performata ankaŭ eksterlande. Ĝi konsistas tri partojn. La sekreto de tiu verko estas la kaŝita ritmo de krakowiak kaj obertas- polaj dancoj popolaj. Enfine de komponaĵoj de tiu tempo formigis la inventaĵo de Lutosławski- aleatorismo kontrolita. La hazardaj frazoj estas simile kiel en serialismo unuigitaj en partoj tempe limigitaj. Lutosławski kaŝadis ankaŭ multajn frazojn de pola muziko en siajn komponaĵojn- polan ritmon kaj melodion.

Post morto de Stalin Lutosławski komencis agi pli libere en pola muziko. Li estis kunorganizatoro de unua Varsovia Aŭtuno- Festivalo de Muziko Moderna en Varsovio en 1956 jaro. Tiu plej alta en kulturo muzika en Pollando festivalo malkovris genion de inter aliuj Krzysztof Penderecki, kreinto de sonorismo, Henryk Mikołaj Górecki, pola minimalisto kaj Wojciech Kilar, pola komponisto moderna kaj filma. Li kreis tiam Polajn Kantojn.

En 1966 jaro li komponis Duan Simfonion. Dum la premiero la duan parton dirigis jam ne Witold Lutosławski sed Pierre Boulez kiun Lutosławski opinis kiel unu el plej gravaj talentoj de estonta muziko. Poste li komponis ankaŭ Livre pour orchestre'.

En 1987 jaro li ricevis oran medalon de Royal Philharmonic Society. Li ricevis multfoje titolon de doktoro honorius caus (ankaŭ en Cambridge) kaj eĉ pola Ordero de Aglo Blanka- kiel dua post papo Johano Paŭlo la 2-a. Li mortis en Varsovio kiam li planis estontajn koncertojn.

La muziko post Lutosławski dankas lin ne nur pro aleatorismo kontrolita sed ankaŭ enkonduko de tre disvoluita harmoniko. Li kreis novan dodekafonion kaj enkondukis novan harmonion eksperimentante kun jazz. Lia dodekafonio estis prezentita en Muzyka żałobna (Funerala muziko) kaj li enkondukas tie ankoraŭ harmonikon devenantan de popola muziko. Dum tempo de dodekafonio seriale-sonoristika de Krzysztof Penderecki kaj John Cage li estis nomita kiel komponisto de klasika beleco.

Verkoj:

Simfonioj:

• Simfonio No. 1 (1941-7)
• Simgonio No. 2 (1965-7)
• Simfonio No. 3 (1981-83)
• Simfonio No. 4 (1988-92)
• Variacioj simfoniaj(1936-8)

• Uwertura na smyczki (1949)
• Malgranda suito (1950)
• Koncerto por orkestro (1950-54)
• Musique funèbre (Muzyka żałobna) (1954-58)
• Tri postludoj por orkestro (1958-63)
• Jeŭ vénitiens (1960-61)
• Livre pour orchestre (1968)
• Prelude kaj Fugue (1970-72)
• Mi-Parti (1975-76)
• Novelette (1978-79)
• Chain I (1983)
• Fanfare pot Louisville (1985)
• Chain III, por orkestro (1986)
• Slides (1988)
• Preludio por G.M.S.D., por orkestro (1989)
• Interludo por Orkestro (1989)

• Variacioj en temo de Paganini, por piano kaj orkestro (1978)
• Dancaj Preludioj, por klarineto kaj ĉambra orkestro (1955)
• Cello Concerto (1969-70)
• Grave, metamorfozoj (1981)
• Duobla Koncerto (1979-80)
• Chain II, dialogo por violono kaj orkestro (1984-5)
• Partita, por violono kaj orkestro (1988)
• Piano Concerto (1987-88)

Voĉaj:

• Lacrimosa, por soprano kaj orkestro (1937)
• Pieśni walki podziemnej por voĉo kaj piano (1942-4)
• Dudek Polaj Karoloj (Dwadzieścia polskich kolęd), por voĉoj kaj piano (1946)
• Silesiaa Triptiko (Tryptyk Śląski), por soprano kaj orkestro (1951)
• Kantoj de infanoj, por voĉo kaj piano (1953, orkestrita 1954)
• Kvin kantoj, por soprano kaj piano (1957, orkestrita 1958)
• Trois poèmes d'Henri Michaŭ, por ĥoro kaj orkestro (1961-63)
• Paroles tissées, por tenoro kaj ĉambra orkestro (1965)
• Les Espaces du Sommeil, por baritono kaj orkestro (1975)
• Chantefleurs et Chantefables, for soprano and orchestra (1989-90)

Instrumenta:

• Piana Sonato (1934)
• Variacioj en temo de Paganini, por du pianoj(1941)
• Melodie Ludowe, 12 partoj por piano (1945)
• Dancaj Preludoj (1954)
• Dancaj Preludoj (1959)
• Kvarteto korda (1964)
• Epitafio (1979)
• Grave, metamorfozoj (1981)
• Malgranda overturo (1982)
• Partita, por violono kaj piano (1984)
• Subito, por violono kaj piano (1991)