Nafarroako historia
Wikipedia(e)tik
Nafarroako historia oso aberatsa izan da gertakarietan. Nafarroak garrantzi handia izan du bai erromatarren garaitik bai eta geroago, non Nafarroako Erresuma osatu zen. Azkeneko urteetan ere historia garrantzitsua jokatu du Euskal Herriko politikan.
Eduki-taula |
[aldatu] Aintzinaroa
[aldatu] Paleolitoa
[aldatu] Neolitoa
Neolitoa Nafarroan K. a. 5. milurtekoan kokatu behar da eta gutxi gora behera K. a. XVIII. menderaino luzatu.[1]. Neolitoa Kaukaso eta Babilonia inguruan sortu zenez ez dago guztiz zehaztua ea nahasketa kulturalak ekarri zituen aldaketak edo ea migrazio bat izan zen. Migrazioa izan balitz euskaldunen jatorria kaukasoan kokatzen dutenen teoriak irabaziko luke.
[aldatu] Behe neolitoa
Nafarroan garai honetako aztarna gutxi aurkitu dira eta horregatik hasiera batean influentzia eskasa egon zela uste da.[1]. Neolitoko kultura ekialdetik sartu zen Iberiar penintsulara eta leku egoki bat izan beharko luke horretarako, Nafarroa eta, batez ere, iparraldea, oso menditsua delarik.
Autore batzuen arabera Nafarroa eta Mediterraneoko, Akitaniako eta Kantauri aldeko biztanleen artean nahasketak egon ziren[1]. Baina beste batzuen arabera[2] elkarte kultural berdina zen Pirinioetan, bai iparraldean zein hegoaldean, zegoena.
Aldaketa klimatikoa zela eta animalien aldaketak egon ziren. Ehiza jada ez zen kobazulo inguruetan bizi, baizik eta lautadetan. Hori dela eta kobazuloak alde batera utzi ziren hein handi batean eta lautadatara jaitsi. Honek ere elkartze kulturala egotea ekarriko luke. K. a. 5. milurtekoan garia eta txakurra agertu ziren Nafarroan. Garagardoaren antzeko edariak, harri bero batekin eginda, agertu ziren ere. Nafarroako gaur egungo lurraldean 1.000 biztanle inguru zeuden eta 12 tribu. [1]
[aldatu] Neolito ertaina
Nafarroan 3.500etik K. a. 2500 urterate luzatu behar da. Garai honetan agertzen da lehenengo aldiz keramika Nafarroan. Garai honetan biztanleria gehiena kobazuloetan bizi ziren, eta horrekin lotutako kultura aurkitzen da, nahiz eta silex edo bestelako aztarna gutxirekin.
Zenbait aztarnategik aukera ematen digute berrikuntza horiek ailegatu zireneko bilakaera ikusteko, Zatoiako (Abaurregaina) kobazuloan lehenbiziko zeramika aztarnak aurkitu dira, harri leunduzko tresnak, erabiltzeko errazagoak (azalleundua, forma borobilekoa); eta Maraongo la Pean edo Biotzariko Padre Areson abereen hezurrak aurkitu dira.[3]
[aldatu] Goi neolitoa
Garai honetan Iberiar Penintsulatik edalontzi kanpaniformearen kultura hedatu zen, eta beste migrazio bat egon zen Ekialdeko Europatik. Baina ez dirudi bertan geratu zirenik.[1]. K. a. 2. milurtekoaren hasieran trikuharri eta harrespilak egiten zituen kultura megalitikoa hedatu zen Pirinioetan eta baita Nafarroa osoan ere. Brontze Aroaren hasiera eman arte biluzik joaten ziren eta uste da hortik aurrera bizarra mozten hasi zirela eta buruan adornoak jartzen.
[aldatu] Garai klasikoa
[aldatu] Erdi Aroa
[aldatu] Aro Modernoa
[aldatu] Aro Garaikidea
[aldatu] Erreferentziak
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Historia de Navarra II. El Neolítico
- ↑ URZAINQUI, TOMAS. "Navarra, sin fronteras impuestas". Pamiela
- ↑ Merindadeak. Nafarroako historiako gaiak Bigarren Hezkuntzarako
