بهرام (سیاره)
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
بهرام یا مریخ چهارمین سیاره در سامانه خورشیدی است. جو بهرام سرخ‌فام است و در آسمان شب از زمین نیز سرخی آن دیده می‌شود. کره بهرام دو ماه کوچک به نام‌های فوبوس و دِیموس دارد که شکلی نامنظم دارند. این دو ماه احتمالاً شهابسنگ‌هایی هستند که در مدار بهرام به دام افتاده‌اند.
بهرام، سیاره سرخ فام منظومه شمسی، نصف زمین قطر دارد و مساحت سطح آن برابر با مساحت خشکی‌های روی زمین است. همانند زمین، یخ‌های قطبی، دره‌های عمیق، کوه، غبار، طوفان و فصل دارد. در دشت‌های آن مانند ماه، گودال‌هایی حاصل از برخورد سنگ‌های آسمانی دیده می‌شود. با وجود اندازه کوچکش، بلندترین کوه و بزرگ‌ترین دره منظومه شمسی در این سیاره پیدا شده‌است.
جوّ زمین شامل ۷۷ درصد نیتروژن و ۲۱ درصد اکسیژن است. درحالی که در جو مریخ ۹۵ درصد دی اکسید کربن و فقط ۲۰ درصد اکسیژن وجود دارد. جو سیاره سرخ بسیار رقیق است، به طوری که فشار جوی سطح آن، معادل یک صدم فشار جو زمین در سطح دریاست. علاوه بر این جو مریخ محافظ خوبی در برابر تابش‌های مرگبار فضایی نیست.
به دلیل رقیق بودن «هوای» مریخ، دمای هوا به سرعت تغییر می‌کند. مثلاً فقط لحظاتی پس از طلوع خورشید دما در سطح بیش از ۲۰ افزایش می‌یابد. جالب تر آنکه در هر لحظه دمایی که پای شما احساس می‌کند (هوای نزدیک سطح) با دمای هوای اطراف سر شما ممکن است تا ۲۰ درجه اختلاف داشته باشد. به این ترتیب اگر روی استوای مریخ باشید، دمای سطح ۲۰ درجه سلیسیوس و دمای اطراف سر شما صفر درجه‌است.
مریخ. نام ستارهٔ فلک پنجم از ستاره‌های خنس و آن را بهرام نیز گویند، منحوس و دال بر جنگ و خصومت و خونریزی و ظلم است. (منتهی الارب). کوکبی است از جملهٔ سبعهٔ سیاره و در آسمان پنجم است. (برهان). ستاره‌ای است از خنس، گویند سبب تسمیهٔ آن سرعت سیرش است و برخی گویند بسبب رنگ زرد و سرخ آن است که شبیه مرداسنج (مردار سنگ) باشد. (از اقرب الموارد). چهارم کوکب سیار در عالم شمسی که بهرام نیز گویند و به اعتقاد بطلمیوس کوکب سیاری که در آسمان پنجم واقع شده‌است. (ناظم الاطباء). از کواکب سبعهٔ سیاره‌است و مأخوذ از مرخ و آن درختی است که از چوب آن آتش‌زنه سازند و سبب تسمیهٔ آن تشبیه به آتش است از نظر سرخی، و گویند مریخ در لغت عبارت از تیر بدون پر است که در حرکت خود پیچ و تاب میخورد و ستارهٔ مذکور نیز بسبب به چپ و راست رفتن در حرکت بدین نام خوانده شده مریخ در فلک پنجم است و فاصلهٔ آن از زمین سه هزار هزار و نهصد هزار و دوازده هزار و هشتصد و شصت و شش میل است. (از صبح الاعشی ج ۲). از کلدانی مَرداخ، و شاید اصل مرداخ نیز فارسی باشد، یا فارسی و کلدانی از مرد (رجل) و آک به‌معنی اسب به فارسی یا به کلدانی. یکی از پیکرهایی که یونانیان باستان برای مریخ می‌پنداشتند اسب بود، و واژه مارس از همین مریخ آمده‌است یعنی مرداخ و مرداس نامی است که به پدر ضحاک میداده‌اند و این نام در میان عرب بسیار است.
نام‌های دیگر بهرام در زبان عربی: مریخ، بِخون. کوکب القاهر. غضبان. حصار. ترک فلک. (دهار). ترک معربد. نحس اصغر. خانس. خنس. سیارة. کانسر. (دهار). در کتاب‌های قدیمی فارسی آن را فلک شحنهٔ پنجم و سایس رواق پنجم نیز نامیده‌اند.
[ویرایش] متن عنوان
برگرفته از لغت نامه دهخدا
[ویرایش] جدول مشخصات مریخ
| مشخصات مداری (ژانویه 2000) | |
|---|---|
| نیم قطر بزرگ | 227،936،637 کیلومتر 141،632،976 مایل 1.523،662،31 واحد نجومی |
| پیرامون مدار | 1،429،000،000 کیلومتر 887،900،000 مایل 9.553 واحد نجومی |
| خروج از مرکز | 0.093،412،33 |
| حضیض | 206،644،545 کیلومتر 128،402،967 مایل 1.381،333،46 واحد نجومی |
| اوج | 249،228،730 کیلومتر 154،863،553 مایل 1.665،991،16 |
| تناوب مداری | 686.9600 روز 1.8808 سال |
| تناوب هلالی | 779.69 روز 2.135 سال |
| سرعت مداری: ~میانگین ~بیشینه ~کمینه |
24.077 کیلومتر در ثانیه (53.859 مایل در ساعت) 26.49 کیلومتر در ثانیه (59.277 مایل در ساعت) 21.972 کیلومتر در ثانیه (49.150 مایل در ساعت) |
| تمایل نسبت به: ~صفحه مداری زمین ~صفحه استوایی خورشید |
1.850،61 درجه 5.65 درجه |
| طول دایره البروجی اعتدال بهاری | 49.578،54 درجه |
| شناسه حضیض | 286.462،30 درجه |
| تعداد ندیم های طبیعی | 2 |
| مشخصات فیزیکی (ژانویه 2000) | |
| قطر استوایی | 6,804.9 کیلومتر 4،228.4 مایل 0.533 برابر قطر زمین |
| قطر قطبی | 0.533 برابر قطر زمین 4،197.2 مایل 0.531 برابر زمین |
| پخی | 0.007،36 |
| مساحت سطح | 144،798،465 کیلومتر مربع 55,906,771 مایل مربع 0.284 برابر زمین |
| حجم | 1.631،8×1011 کیلومتر مکعب 0.151 برابر زمین |
| جرم | 6.418،5×1023 کیلوگرم 0.107 برابر زمین |
| چگالی متوسط | 3.934 گرم در سانتیمتر مکعب |
| گرانش استوایی | 3.69 متر در مجذور ثانیه 0.376 برابر زمین |
| سرعت فرار | 5.027 کیلومتر در ثانیه 11.245 مایل در ساعت |
| تناوب گردش | 1.025،957 روز 24.622،962 ساعت |
| تمایل محور | 25.19 درجه |
| بعد سرسو در قطب شمال | 317.681،43 درجه 21:10:44 |
| بازتاب | 0.15 |
| دمای سطحی: ~کمینه ~متوسط ~بیشینه |
140- درجه سانتی گراد (133 درجه کلوین) 63- درجه سانتی گراد (210 درجه کلوین) 20 درجه سانتی گراد (239 درجه کلوین) |
| مشخصات جوی | |
| فشار جوی | 0.7 تا 0.9 کیلو پاسکال |
| دی اکسید کربن | 95.72 درصد |
| نیتروژن | 2.7 درصد |
| آرگون | 1.6 درصد |
| اکسیژن | 0.13 درصد |
| مونو اکسید کربن | 0.07 درصد |
| بخار آب | 0.03 درصد |
| اکسید نیتریک | 0.01 درصد |
| نئون | 0.00025 درصد (2.5 ذره در هر میلیون) |
| کریپتون | 0.00003 درصد (300 ذره در هر بیلیون) |
| زنون | 0.000008 درصد (80 ذره در هر بیلیون) |
| ازن | 0.000003 درصد (30 ذره در هر بیلیون) |
جدول از: صفحه مشابه انگلیسی
| سامانه خورشیدی |
|---|
 |
| سیاره‌ها: تیر - ناهید - زمین - بهرام - مشتری - کیوان - اورانوس - نپتون |
| سیاره‌های کوتوله: پلوتون - سرس - اریس |
| بقیه: خورشید - ماه - ستاره دنباله‌دار - کمربند کایپر - کمربند سیارک‌ها - ابر اورت |
| جُستارهای وابسته صورت‌های فلکی - منظومه‌های خورشیدی - شهابسنگ‌ها - ماه‌های سیارات |
