Mars (Planet)
From Wikipedia
De Mars is de veerte Planet vun dat Sünnsystem. He liggt twüschen Eer un Jupiter. Sien Naam is de lateinisch Naam vun den olen greekschen Gott Ares, wat de Kreegsgott weer, vun wegen de roote Farv.
Inholtsverteken |
[Ännern] Daten
- Dörmeter (Äquater): 6794 km
- Mass 6,4185 × 1023 kg
- Sworversnellen: 3,71 m/s² (0,379 mol de vun de Eer, dat is rund de drütte Deel)
- Dagläng: 24 St. 37 Min. 22 Sek.
- Johrläng: 686,98 Dag
- Temperatur: ca. 180 K bet 260 K (-90 bet -10 °C)
- Druck vun de Atmosphäre: 6,36 mbar
- Maanden: De Mars hett twee lütje Maanden, de Phobos un de Deimos
[Ännern] Opbo
De Mars hett an sien Oberfläch nich so veel Water, dat dat Meere oder Seen gifft. An de Bavenflach von’n Mars is dat ok to kold un de Druck is to leg, dat Water fletig weern kunn. Hüüt besteiht de Oberfläch tomeist ut Wüsten. Unner de Sand is viellicht doch noch Water in Form van Ies. Deeper unner de Oberfläch, wo't warmer is un oock een hoger Druck is, is dat Water viellicht oock flüssig. De Nörnen van't Mars is meest flach un in't Süden sünd Bargen. An den Nordpol un den Südpol gifft dat witte Polkappens, de ut frorn Water un Kohlenstoffdioxid-Ies bestahn un hör Grött in de Johreststieden verännern. De Achse vun den Mars is schag to de Ebene vun de Ekliptik. Düttwegen hett de Mars ook Johrstieden as de Eer. In't Förjohr gifft dat grote Orkanen mit Stööv. Vulkane gifft dat ook, de gröttste is de Olympus Mons, de 26,4 km hoog is un een Dörmeter vun 600 km hett. De Olympus Mons is de hoogste Barg van't Sünnsystem. Anner hoog Bargen sünd de dree Tharsis Montes Arsia Mons, Ascraeus Mons un Pavonis Mons, de hoger as tein Kilometers sünd. Ook deepe Gravens gifft dat, de Canyons. De gröttste is dat Valles Marineris, wat 4000 km lang un veer km deep is.
[Ännern] Utforschen
De Mars weer al in de Ole Tiet bekannt. Tycho Brahe (1546-1601) hett denn de Positonen vun den Mars nipp un nau utmeten un Johannes Kepler (1577-1630) kunn denn de Bahn bereken un hett dormit siene Planetengesetze rutfunnen. Christiaan Huygens (1629-1695) harr denn dat düstere Gebeet Syrtis Major opfunnen un dormit de Dagläng op 24,5 Stünnen berekent. Wilhelm Herschel (1738-1822) harr denn 1784 dat Ies an de Pole beschrewen un Wilhelm Beer harr 1830 de erste Kort vun den Mars tekent.
Vun 1960 an hebbt de Minschen denn mit Raketen Sondens na de hen Mars scheten. Dat hett faaken nich henhaut vun wegen dat de Reis bannig lang is. Man de, de dörkemen, harrn denn dat Weten över den Mars bannig vergröttert. De erst erfolgreich Landung up de Mars het an't 21. Juli 1976 (söben Johr achter de eerst bemannt Mondlandung) mit de Sond Viking-1 van't NASA klappt. Siet Wiehnachten 2003 ward de Mars van de europäisch Sond Mars-Express beobachtet, de all een heelen Büld Billers to't Eer schickt hett.
[Ännern] Maanden
De Mars hett twee lütte Maanden, de Phobos un Deimos (greeksch: Furcht un Schreken) nöömt warrt. De beiden sünd 1877 von den US-amerikaanschen Astronom Asaph Hall opdeckt worrn. De Naams kommt ut de Ilias, wo Phobos und Deimos den Wogen von jümmern Vadder, den Gott von den Krieg, Ares treken dot.
Beide sünd man Felsbrockens, von de man glöövt, dat se mol Asteroiden wesen sünd, de von’n Mars infunng’n weern.
Över Phobos un Deimos hett man all vör dat Opdecken mehrmols schreven, so t. B. hett Voltaire 1750 in sien Geschich Micromégas von twee Marsmaanden vertellt, wie vörher all Jonathan Swift, wovon Voltaire dat villicht övernommen hett. Swift schreev nämlich al 1721 in Gullivers Reisen von sowat. Dat warrt vermoot, dat Swift hüürt har, dat Johannes Kepler en Anagramm von Galileo Galilei in'n verkierten Hals kregen har. Dormit wull Galilei em von de Venusphaasen vertelln, ober Kepler har dat toeerst verkiehrt opfaat.
