سلوکوس یکم
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سلوکوس یکم ملقب به نیکاتور (در یونانی: Σέλευκος Νικάτωρ، تلفظ: سِلِئوکُس نیکاتُر) از افسران مقدونی اسکندر مقدونی بود.
پس از مرگ اسکندر و در خلال جنگ‌های دیادوکی، سلوکوس دودمان سلوکی و سپس امپراتوری سلوکی را بنیاد نهاد.
سلوکوس یکم نیکاتور، پس از اعلام پادشاهی خود در آسیا، به نیرومندترین پادشاه مقدونی در امپراتوری پیشین اسکندر تبدیل شد و نفوذ او حتی از بتلمیوس هم بیشتر بود. پس از فتوحات اولیه، بیشتر وقت سلوکوس به گسترش امپراتوری و تنظیم اداری گذشت. نظام ساتراپ‌های هخامنشی دست نخورده باقی ماند و تنها ماموران مالیاتی از هرگونه پاسخگویی به شسب‌ها آزاد شدند و تنها در برابر خزانه‌دار کل مسئول بودند. سیستم«پولیس» که در آن، شهرها به صورت واحدهای مستقل از شسب‌ها اداره می‌شدند و خودمختاری داشتند، در سرزمین‌های شرقی نیز پیاده شد. در این نظام، شهرها و زمین‌های اطراف آنها، تنها در برابر شخص پادشاه پاسخگو بودند و طبقه حاکمه آنها که از اشراف تشکیل می‌شد، در امور داخلی شهر و اداره زمین‌های کشاورزی اطراف‌شان استقلال داشتند. شسب‌ها و حاکمان تحت اختیار آنها عامل اداره زمین‌های کشاورزی در بقیه مملکت بودند و درآمد آنها را به خزانه مملکت می‌ریختند. نظام پولیس در ایران بی‌سابقه نبود و شهرهایی مانند بابل و شوش عملاً از این سیستم بهره می‌بردند، اما رسمی شدن این نظام در زمان سلوکیان منجر به رشد طبقه اشرافی در شهرها شد و آنها را به عنوان مراکز فرهنگی، علمی، و اقتصادی مستقل از روستاها در آورد. از سال 294 تا 286 پ.م. سلوکوس به جنگ با دمتریوس، پسر آنتیگون گذشت و پس از شکست دمتریوس در جنگ و اسیر شدن او به دست سلوکوس در کیلیکیا، دمتریوس تا دم مرگ شراب خورد! در همین زمان، مردم آناتولی از سلوکوس دعوت کردند که برای خلع لیسیماخوس به آنجا لشکرکشی کند. لیسیماخوس در سال 281 پ م در جنگ کوروپدیون شکست خورد و کشته شد. سلوکوس به این ترتیب توانست تمام آناتولی را نیز تحت قدرت بگیرد. به نظر می‌آمد که سلوکوس قادر خواهد بود امپراتوری اسکندر را احیا کند.
اما دست سرنوشت از آستین بتلمیوس کرانوس، پسر مغضوب بتلمیوس یکم و برادر بتلمیوس دوم فیلادلفوس، که در دربار سلوکوس به سر می‌برد، در آمد و در سواحل تراکیه، سلوکوس را به ضرب خنجر کشت(281 پ م). بتلمیوس کرانوس برای مدت کمی تاج سلطنت را به سرگذاشت، اما به‌زودی، پسر سلوکوس،آنتیوخوس یکم، جای پدر را گرفت.
آنتیوخوس فرزند ارشد سلوکوس و آپامه، دختر یکی از اشراف سغد بود. آنتیوخوس در جنگ‌های اولیه پدرش به علیه دمتریوس و آنتیگون شرکت کرده بود، اما در زمان قتل سلوکوس، به عنوان حاکم شرق، در پایتخت خود در بلخ به سر می‌برد. قتل سلوکوس ضربه سنگینی به امپراتور جوان بود و سال‌ها وقت او را برای استحکام دوباره سلطنت سلوکی در غرب گرفت.
[ویرایش] منابع
دیاکونوف، میخائیل. اشکانیان. ترجمه کریم کشاورز، انتشارات پیام، تهران، 1378
Bouché-Leclercq, A. Histoire des Séleucides, 2 vols. Paris: Culture et Civiliation, 1913-1914
Briant, P. "The Seleucid Kingdom, the Achaemenid Empire and the History of the Near East in the First Millennium BC," in P. Bilde, ed., Religion and Religious Practice in the Seleucid Kingdom. Aarhus: Aarhus University Press, 1990
Cohen, G. M. The Seleucid Colonies (Historia Einzelschriften 30). Wiesbaden: Steiner, 1978
Goralski, W. J. "Arrian's Events After Alexander: Summary of Photius and Selected Fragments," Ancient World 19, 1989
Grainger, J. D. Seleukos Nikator. London: Routledge, 1990
Le Rider, G. "Séleucos I entre Séleucie de Piérie et Antioche," Revue belge de Numismatique 145, 1999
Mehl, A. Seleukos Nikator und sein Reich I. Teil: Seleukos' Leben und die Entwicklung sein Machtposition (Studia Hellenistica 28). Louvain, 1986
van der Spek, R.J. "..en hun machthebbers worden weldoeners genoemd." Religieuze en economische politiek in het Seleucidische Rijk. Amsterdam: Boekhandel/Uitgeverij, 1994
