فنیقی‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

جابجایی الوار سرو آزاد لبنانی به سوی میان‌رودان، کنده‌کاری کاخ سارگون سوم، پایان سده هشتم پ.م.

فِنیقیان یکی از اقوام سامی‌تبار بودند که در حوزه دریای مدیترانه می‌زیستند. فنیقیان پیشه بازرگانی داشتند و مردمی آرام و با فرهنگ بودند. خط فنیقی که اینان با آن می‌‌نوشتند پدر خط‌های کنونی -البته به جز خاور آسیا-می باشد.

فنیقی‌ها تقريبا در دو هزار و پانصد سال پيش از ميلاد از عربستان سر برآورده و بعدها بين دريای مغرب و جبل لبنان سکنی گزيدند. فنيقيه معرب Φοινίκη (فوئینیکی) یعنی نامی است که يونانی‌ها به اين مملکت داده‌اند و به معنی الهه آفتاب سرخ است که از مشرق ظاهر شده. اما فنيقی‌ها خودشان را کنعانيان می ناميدند. مذهب آنان بر پایه بت‌پرستی بود و آداب و رسوم زيادی از بابل اخذ کرده بودند. در ميان خدايان آنها در درجه اول «بعل» يا خدای آسمان بود که او را «ملکارت» يعنی پادشاه خدايان می خواندند. از الهه زن بيش از سايرين «آستارت» را می پرستيدند که همان ایشتار (ایستار) بابلی‌ها است. اين الهه را ملکه آسمان و نيز خدای زاد و ولد می دانستند. از ساير خدايان «ال» رب النوع سامی‌ها معروف بود که در صيغه مونث «الات» می گفتند. از حيث تمدن فنيقی‌ها چون بين دو ملت متمدن قديم يعنی مصری‌ها و بابلی‌ها واقع بودند علوم و فنون زيادی از آنها اقتباس کردند. از شهرهای متعدد که در ساحل دريای مغرب بنا کرده بودند چندین شهر معروف شدند از جمله: صيدا، صور، ارواد و جبل. شهر جبل را يونانی‌ها بيبلس^[1] می ناميدند. فنيقی‌ها به واسطه نفاق داخلی موفق نشدند دولت واحدی تشکيل دهند و هر شهر آنها امير يا پادشاهی داشت. اما اين قوم در دريانوردی شهرتی بسزا يافتند. شهر «صيدا» از قرن 16 - 13 (پیش از میلاد) واسطه تجارت شرق و غرب بود و «صور» پس از آن دارای همين مقام گرديد. مستعمرات و تجارتخانه‌های فنيقی در تمام عالم قديم پراکنده بود. اين مردم از طرف غرب تا جزاير بريتانيای کبير و از طرف مشرق تا تنگه بغاز و مالاکا در نزديکی هندوچين تجارت می کردند‚ و بر اساس شواهدی که کشف شده در آفريقای جنوبی نيز مستعمراتی داشته اند. فنیقیه چندین بار تابع مصری‌ها گرديد، بعد در قرن هشتم (پیش از میلاد) در تحت تسلط آشوری‌ها و در اوايل قرن ششم (پیش از میلاد) به تصرف بابلی‌ها درآمد، پس از آن در زمان کوروش تابع ايران گرديد ولی فنيقی‌ها به تابعيت ملل ديگر اهميت نمی‌دادند زيرا درياها و مستعمرات در تحت اقتدار آنها باقی می ماند. رقيب بزرگ اين قوم، يونانی‌ها بودند که در دريانوردی مهارت تام يافتند. کشف رنگ ارغوانی و اختراع شيشه از ابتکارات اين قوم است. اختراع الفبا را هم به آنهانسبت داده‌اند ولی اکنون عقيده اکثر مورخان براين است که آنها الفبا را از عبری‌ها اقتباس کرده اند. تابعيت فنيقی‌ها از دولت ايران برای ايران دو فايده داشت، يکی اينکه کشتی‌های آنها در اختيار ايران درآمد و از طرف ديگر فنيقی‌ها تا پايان حکومت هخامنشی به ايران وفادار ماندند. شهر صيدا که در زمان بخت النصر دوم آسيب زيادی يافته و پست شده بود و ديگر امير يا پادشاهی نداشت در اين زمان از نو بلند شده دارای پادشاهی از خود شد که دربار ايران برايش معين می کرد. صور که در زمان بخت النصر آسيبی نيافته بود به حال خود باقی ماند و کورش با اين مقصود که شهرهای فنيقيه با يکديگر متحد نشوند برای هر کدام اميری از خود فنيقی‌ها معين کرد.