پامیر
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
پامیر ناحيهء كوهستانی بسيار مرتفع آسيای مركزی است.
قسمت اعظم اين سرزمين متعلق به تاجیکستان و قرقیزستان و مابقی جزء افغانستان و پاکستان است. در مشرق به دشتها و ريگزارهای تركستان چين منتهی شود و در شمال به فرغانه و به مغرب در طول سيلابهائی كه آمودريا از آنها تشكيل ميشود به پستی ميگرايد و در جنوب آن سلسله جبال قره‌قوروم واقع است.
کوههای پامير در حدود 70000 كيلومترمربع مساحت دارد. ارتفاع اين سرزمين كه از سطح دريا در حدود 4000 متر است باعث سختی آب و هوای آن شده‌است چنانكه زمستان در این منطقه هفت ماه طول می كشد و تنها در يك ماه (ماه ژوئيه) شبها شب‌نم نمی‌باشد و حرارت روزها گاه به 70 درجه میرسد. پامير هوائی خشك دارد و باران و برف در آن بندرت می بارد. بادهای آن بسيار سرد است ولی شديد نيست لكن با خشكی آب و هوا درياچه‌های متعددی در آنجا هست كه برخی وسيع باشد ليكن آب اين درياچه‌ها روبه نقصان است چنانكه بعضی بكلی از ميان رفته است. از جمله درياچه‌های آن قره‌گول با 300 هزارمترمربع مساحت و ساری‌گول با 4267 مترمربع مساحت است.
غالب رودهای پامير به‌طرف مغرب يعنی آمودريا كه به دریاچه آرال می ريزد جاريست و بقيه به‌طرف شرق يعنی رود تاريم متوجه است.
كوه مرتفع پامير موسوم به تغارمه 7899 متر ارتفاع دارد.
ظاهراً سكنهء فعلی هند و ايران از اين معبر گذشته و در اين دو مملكت سكنی گزيده‌اند. از جبال مهمی كه از اين عقدهء كوهستانی آغاز ميشود در شمال، رشته‌كوههای تيانشان است كه از حوالی سمرقند تا داخلهء تركستان چين امتداد دارد و در جنوب كوههای كوئن‌لُن و قراقروم و هیمالیا كه همه بموازات يكديگر از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد دارند و از دره‌های مابين آنها هر يك رودی جاری است. در جانب غربی اين نجد دو رشته‌جبال از پامير آغاز ميشود يكی سلسلهء جبال هندوكوه يا هندوكش و دنباله‌های آن يعنی كوه‌بابا و سپيدكوه و سياه‌كوه و كوههای شمال خراسان. ديگر سلسلهء سليمان كه در امتداد رود سند بجهت جنوب ممتد ميشود و به بلوچستان و سواحل اقيانوس هند می‌انجامد و راههای اصلی سرزمین‌های مجاور نجد پامير يعنی افغانستان و پنجاب و تركستان و كاشغر و ايران همه از ميان همين سلسله كوههاست.
