Wayang Kulit
Saka Wikipédia, Ènsiklopédhi Bébas ing basa Jawa / Saking Wikipédia, Bauwarna Mardika mawi basa Jawi
Wayang Kulit iku wayang kang paling disenengi ing Jawa. Wayang iki digawe seka kulit kang ditatah lan dientha kaya dene manungsa. Umume wayang kulit nggunaake lakon Wayang Purwa, nanging ana uga kang nganggo Crita Menak lan Babad Tanah Jawa, crita agama (Kristen, Buddha), perjuwangan, lan maneka warna crita liyane.
Wayang kulit dimainke ing layar putih kang sinebut kelir. Dene wayang-wayang kuwi ditancepake ing debog lan ana ing sisih tengen lan kiwa dhalang. Gamelan kang ana ing sisih mburi ngramaake pagelaran iki.
Bab lan Paragraf |
[sunting] Panyebaran
Wayang kulit sumebar ing tanah Jawa lan uga perangan Nusantara, nanging wayang iki luwih disenengi dening wong Jawa Tengah lan saperangan Jawa Wetan. Ing antarane panggonan siji lan liyane nduwe gagrag dhewe-dhewe, sing paling gedhe yaiku Gagrag Ngayogjakarta karo Gagrag Surakarta. Gagrag Banyumas lan Gagrag Pesisiran uga kondhang ing tlatahe dhewe.
Ing jaman saiki, pagelaran wayang antuk owah-owahan. Campursari lan dhagelan mlebu ing antarane pagelaran mau. Amarga wayang uga wis mlebu dadi acara televisi, suwene pagelaran kang asline sewengi sok dikurangi dadi sawetara jam thok.
[sunting] Uba Rampe
| Cempala | : | thuthukan dhalang kanggo ngiringi antawacana lan omongan ing lakon. |
| Kelir | : | layar putih kang dibeber kanggo mainke wayang. |
| Blencong | : | Senthir kanggo gawe wewayangan, ing jaman saiki ana kalane senthir disulih nganggo petromax utawa lampu listrik. |
| Kepyak | : | digawe seka kuningan kanggo iringane dhalang. |
| Kothak | : | wadhah wayang lan kanggo dithuthuk Cempala |
| Gedebog/debog | : | kanggo tancepan wayang. |
| Gamelan | : | kanggo ngiringi pagelaran. |
[sunting] Simpingan
Akehe wayang ing kothak ora padha ing antarane dhalang siji lan liyane. Ana kang kurang seka 180, ana uga kang nganti 400 wayang. Wayang mau ana kang ditata ing pakeliran sisih tengen lan kiwa, ana uga kang ing njero kothak.
[sunting] Simpingan Kiwa
Ing antarane kang ditata ana ing sisih kiwa yaiku:
- Buta raton (contone, Dasamuka, Nilundraka)
- Raseksa mudha (Prahasta, Suratimantra)
- Wayang Bapang (ratu sabrang)
- Wayang Boma (Bomanarakasura)
- Indarajit
- Trisirah lan sejenise
- {{Baladewa|Prabu Baladewa]] kanthi maneka wanda (versi)
- Kakrasana
- Salya
- Prabu Matswapati
- Duryudana
- Setyaki
- Samba
- Narayana
[sunting] Simpingan Tengen
Kang ditata ing sisih tengen diwiwiti seka wayang Tuguwasesa (Tuhuwasesa) lan dipungkasi nganggo wayang bayen.
- Prau Tuguwasesa
- Pandhawa
- Rama Parasu
- Gathotkaca
- Antareja
- Anoman
- Rama
- Arjuna Sasra
- Abimanyu
- Palasara
- Sekutrem
- Wayang putran
- Bati
[sunting] Para Dhalang
- Timbul Hadi Prayitna
- Hadisugito
- Manteb Sudarsono
- Anom Suroto
- Enthus Susmono
- Narto Sabdo
- Joko Edan
Artikel punika taksih tulisan rintisan (stub). Sinten kémawon ingkang kersa mbenakaken, sumangga kémawon.
