Doeëje-dialoog
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Norbiks aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
D'r doeëje-dialoog (Grieks: Nekrikoi; Latien: La Dialogi Mortuorum) is 'n van oorsjprong Grieks literair genre dat väör 't ursj dör Lucianus (ca. 120-180 n. chr.) is toegepast. D'r doeëje-dialoog is 'n literair genre binne de satire, n.l. de Menippische satire, oeë-in de doeëje d'r sjpot drieve mit de hillige huuskes en aander wantoesjtande in d'r tied van d'r sjriever en wal in 'n toegankelek taalgebruuk. In de Renaissance waoërt dit genre, dör de feiteleke herontdekking van de Griekse klassieke, wer enorm populair. Saer doe waoërte och doeëje-dialoge tussje doej en laevende luuj gesjraeve.
Inhawd |
[bewirk] Menippische satire
D'r term satire is aafgeleid van Satyr, 'n figuur oet de Griekse mythologie. 't Is 'n vrolijk mae oondäögend bùsj-waeze dat tut 't gevolg va Dionysos behuurd. Dis twieë kaante van dit waeze kaome och good tut z'n rech in 't personage Puck in d'r Midzaomersnachdreum va Shakespeare.
D'r ursjte dae de Menippische satire gebruukde waor d'r naam-gaever, n.l. Menippos dae roond 300 v. chr. laefde. De gesjrifte va Menippos zeunt noe verlaore, mae Lucianus haat zich waal daodör laote inspirere bie 't sjrieve van de 30 doeëje-dialoge die-e sjreef. In twieë dialoge is Menippos 'n personage.
Menippos waor d'r ursjte dae zich in z'n gesjrifte 'n formeel vriehèèd permiteerde en de versvorm aafwisselde mit prozagedichte. Daobie vermengde-e d'r ernst mit d'r humor en gebruukde-e grappe en sjpot es sjtijlmiddele. De Menippische satire waor de ursjte vurm va populair gesjrifte die zich op d'r oongesjoeëlde leek richde èn 'n èège literair vurm how.
[bewirk] Fragmaent oet d'r 3de Doeëje-dialoog va Lucianus
Menippos, Amphilochos, Trophanios.
Menippos: Noe wil 'ch toch 'ns gaer wete, Amphilochos en Trophanios, wie daeër twieë, noe d'r zjuus wie vaeër doeëd zeut, waal op de aeërd versjiengt, taempele in de baove-waelt haat en vör profete dörgeut, en wie luuj zichèèges kinne wiesmake dat daeër gode wiert.
Trophanios: Wat kin vaeër d'r aan doeë wen gekke, in al hun onnuëzelhèèd, zoe'n mieninge d'r op naohaowe uvver doeëj luuj!
Menippos: Mae ze zowwe neet dat saoërt mieninge ha wen daeër in eur laeve neet dat saoërt bedregeriej gesjpeuld howt en uch neet howt oetgegaeve vör luuj die de toekomst kinne vörzieë en die an de vraogende luuj kint vörsjpelle.
[bewirk] Humaniste
Erasmus, vöral bekaand van d'r Lof der Zotheid, vertaalde same mit z'ne vreund Thomas More o.m. 13 doeëje-dialoge va Lucianus in 't Latien. In de Latiense Sjoeële waore dis dialoge geleefd vanaaf d'r 16de ieëw umdat ze zoe kort en geestig zeunt gesjraeve in 'n laevendège gesjpreksvurm.
[bewirk] Bekaande doeëje-dialoge in de Nederlande
- Erasmus: Colloquia Familiarie, 1523
- Juan Luis Vives, 'ne Sjpaanse humanist dae in Brugge wonde: De dissidiis Europae et bello turcico, uvver conflicte in Europa en d'r Turkse kreeg, 1526
- 'ne Doeëje-dialoog in 't Nederlands van 'ne oonbekaande sjriever: Eenen poeetschen dialogus genaampt Calvinus, oeëin d'r sjpot mit de Calviniste gedraeve wert, 1580
- P.C. Hooft sjreef in 't begin van d'r 17de ieëw d'r doeëje-dialoog Alexander, dae e neet aafmakde en neet oetgoof.
Doeëje-dialoge in 't Plat
- Bep Mergelsberg: Gesjprek mit Shakespeare.
[bewirk] Varia
Ing verhaollijn in d'r historische roman De naam van de roos va Umberto Eco vertilt uvver d'r zeuktoch va William va Baskerville nao Griekse klassieke waerke oeëin d'r humor centraal sjtèèt. Alles wiest d'r op dat in de abdij-bibliotheek dis waerke verborge waeëre dör d'r blinne monnik Borges.
