Nümar 4
From Wikipedia
 |
Cheest artícul al è scrivüü in Koiné matemàtica, urtugrafía ünificada. |  |
|
|||||
| 4 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Cardinaal | Quatru... | ||||
| Urdinaal | Quaart | ||||
| Faturizazziú | 4 = 22 | ||||
| Nümar rumà | IV | ||||
| Binari | 100 | ||||
| Esadecimaal | 4 | ||||
Ul nümar 4 al è ul nümar intreegh ch'al sigüta ul 3 e al ven prima dal 5.
Nomm dal nümar in difereent dialett: quàter, quàtar, quatru...
Ul 4 al è ul primm nümar cumpòost, gja che i söö divisuur propi i è ul 1 e ul 2. Cuma la suma di söö divisuur a l'è 3 < 4, sa trata d'un nümar defetiif. Ul segueent nümar cumpòost al è ul 6.
Ul 4 al è ul seguunt quadraa parfett. L'anteriuur al è ul 1 e ul segueent al è ul 9. Un pulígun da 4 custaa al è un quadrilàter. Si al gh'a mia düü custaa paraleel s'al nòmina trapezzòit: si al gh'a düü custaa paraleel s'al nòmina trapezzi. Si al gh'a i custaa paraleel a düü a düü s'al cjama rumbòit e si i àngul che sa i furma intra i custaa i è da 90º s'al nòmina retàngul. Finalmeent, ul pulígun regülaar da 4 custaa iguaal al cata ul nomm da quadraa.
Un puliédar da 4 fasce al è un tetraédar. Le fasce dal tetraédar regülaar i à di triàngul equilàter. Da deent un tetraédar regülaar s'en pöö inscriif un òolt.
Si sa mültiplica un nümar par 4 s'utegn ul quàdrupel da cheest nümar, cura ca dividiint par 4 na s'utegn un quaart, si cheest al è divisíbel par 4. La quarta putenza d'un nümar sa la representa cul 4 a espuneent: e cura ca l'espuneent al è 1/4 s'al diis ariis quarta.
Al esiist difereent prefiss ch'i significa 4 e i participa in la custrüzziú d'una gran cumpagnía da parole d'üüs da tücc i dí: quadri-, tetra, cuma in quadrilàter, tetraédar.
[redatá] Miscelània
In la cültüra Cinesa, sa cunsídera ul 4 (四) cuma un nümar da mala sòort, devüü a la suva similitüüt funulògica cun la parola ch'a la signífica mòort (死, sǐ). Chesta süperstizziú sa la dà anca a la cütüra Gjapunesa, in che sa i mantegn le parole Cinese cuma parole cülte. Al Gjapun, par esempi, sa cunsídera mal presagi riceef un dú cumpunüü da 4 parte u tocch.
In la simbulugía Cristiana ul nümar 4 al gh'a una granda impurtanza:
- La planta de le gese sa la desvilüpa a partí dal quadraa, figüra geumétrica da 4 custaa.
- Ul Génesi al descriif la Tera cuma un quadraa che sura al üniveers e íntal sò céntar ga i nass 4 rin in direzziú aj 4 puunt Cardinaal. I 4 rin i dessigna una crusa.
- Ul 4 s'aplica simbolicament aj 4 Evangeliist e a le 4 stazziú ch'i simbuliza l'úrden còsmich creaa par Déu. Apó i è 4 i Pàdar da la gesa.
- In l'Apucalissi dal Gjuan Evangelista (4´6-7) sa diis che i era 4 viveent plen d'öcc par davaant e par da drée:
- 1 un leú.
- 2 un brau.
- 3 un omm.
- 4 una àguila.
Tradizziunalameent apó i è 4 i elemeent: tera, àigua, ari, fööch.
