Mantgum
Ut Wikipedy
Mantgum is in terpdoarp yn de Fryske gemeente Littenseradiel mei likernôch 980 ynwenners. It doarp leit tusken Ljouwert en Snits, oan it spoar tusken dyselde plakken. Ta it doarpsgebiet fan Mantgum hearre ek de buorskippen Jeth, Tsjeintgum en Skillaard.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] Skiednis
It doarp Mantgum wurdt yn 1329 foar it earst neamd ûnder de namme Mantinga-heem. It leit dan nêst de terp Szentinge, dy't ferdwynt. Yn 1580 ferienet Mantgum har tsjerklike gemeente mei dy fan Skillaerd, beide tsjerken wiene al wijd oan de Hillige Faam Marije. Mantgum wurdt yn de widere wrâld belutsen troch Seerp fan Galema, fan de eardere state fan Hokswier benoarden Mantgum, dy't him tsjin de Spanjaarden set en troch Alva ferballe wurdt (yn 1572, weromkaam yn 1576). Syn grêfstien is noch altyd te besjen yn de Mantgumer tsjerke.
Yn 1796 hat it doarp 203 ynwenners (mei Skillaerd der by rekkene). Op dat stuit binne noch 50 roomsk, mar dat ferdwynt. Mantgum begjint rinteniers te lûken, en sa komt it dat yn it doarp in grut tal monumintale wenten steane fan de neoklassike styl mei rejale tunen faak mei âlde beammen en ien sels ynrjochte as in 'Ingelske tún' (túnstyl). It plak sil it haadplak fan de gemeente Baarderadiel wurde, en hat it gemeentehûs oant yn 1984 troch de gemeentlike weryndieling Littenseradiel foarme wurdt út Baarderadiel en Hinnaarderadiel en it gemeentehûs yn Wommels komt te stean. It feit dat de boargemaster earst noch in stikmannich jier yn Mantgum wennet, sint de Wommelsers net.
Mantgum is op dat stuit oan it groeien. Nei eardere útwreidings is yn de 90-er jierren fan de foarige en earste jierren fan de nije ieu yn Mantgum in soad oan nijbou dien, mei om't it spoar it doarp foar forinzen in gaadlik plak makket. De lêste nijbou hat ek grêften krigen sadat der oan it wetter wenne wurde kin. Dit stiet fia de Mantgumer Feart yn ferbining mei de Swette. Der is ek in lytse passantenhaven.
[bewurkje seksje] Namme
De namme Mantgum is de ferkoarte ferzje fan de froegere namme, Mantinga-heem, it hiem fan de Mantinga's. De Mantinga's joegen har namme oan Mantgum en hienen sels har namme fan harren sibbe Mante krigen. De namme Mantinga-heem is fia Mantingum ferwurden ta Mantgum.
In sêge wol ha dat de namme komt fan in rûzje tusken twa susters (Mantua en Gezina) dy't in tsjerke bouwe woenen. Mantua neamde har sus in 'schilaard' (in dwerskop), en sa kaam it dat Mantua in tsjerke mei doarp boude dat de namme Mantgum krige en har sus in tsjerke mei doarp dat de namme Skillaerd krige.
De skelnamme fan Mantgum is Kaäniten. Dizze namme is sa rûn 1850 ûntstien doe't de rinteniers begûnen te kommen en de Mantgumer tsjerke ryk wie. Fanwege sokke rykdom krigen de Mantgumers dizze skelnamme, in ferwizing nei in ryk folk út de Bibel. Mantgum wurdt ek wol "Lyts Kanaän neamd fanwege dizze steatlike huzen.
De namme fan de basisskoalle fan Mantgum is De Gielguorde. In gielguorde is in bewarplak foar appels en parren om se rypje te litten (eartiids wie dit plak meastal yn it hea fan in buorkerij).
[bewurkje seksje] Mienskip
Yn de njoggentiger jierren is ek it mienskipssintrum De Wjukken boud as ferfanging foar it âlde sintrum De Wjuk, dat net mear foldie oan de easken fan de tiid (De Wjuk wie de eartiidske skoalle en is no in wenhûs). It nije sintrum, dat troch de arsjitektuer in opfallend plak ynnimt yn it oansjen fan de eastkant fan it doarp, wurdt brûkt as doarpshûs, mar der is ek klaairomte foar de keats-, tennis- en kuorbalferienings dy't sportfjilden nêst it doarpshûs lizzen hawwe. Boppedat sit der yn it sintrum in jongereinhonk.
De Stifting Freed organisearret activiteiten foar de jongerein. Mandeguod is de doarpskrante foar Mantgum en omkriten. De Merkekommisje regelt it jierlikse doarpsfeest.
[bewurkje seksje] Ferienings
- Panta Rhei - frouljuskoar
- Mantgumer Maten - manljuskoar
- WWC - kuorbal
- Wjukslach - jeu de boule
- Jacob Klaver - keatsen
[bewurkje seksje] Befolking:
[bewurkje seksje] Strjitten
De Barte, De Dobbe, De Finne, De Golle, De Grêft, De Jister, De Kamp, De Kolmar, De Meden, De Mielgong, De Ponge, De Skuorrereed, De Wâl, De Wide Hoeke, Dokter Fokkewei, Fearhûshoeke, Frijbuorren, Gibbeflecht, H van Botnialeane, Hegedyk, Hokswier, It Bosk, It Hiem, It Soal, It Spyk, It Stalt, Master Jansenstrjitte, Om 'e Terp, S van Galemawei, Skillaard, Skillaarderdyk, Swannedrift, Tsjeintgum.
[bewurkje seksje] Ferskaat
- Yn Mantgum wennet skriuwster Wieke de Haan
- By de toer stiet in monumint oer de Twadde wrâldkriich
[bewurkje seksje] Literatuer
- Geakundich Wurkforbân fan de Fryske Akademy, Baerderadiel, in geakunde, Ljouwert, 1957
