ინდოევროპული ენები
ვიკიპედიიდან
ინდოევროპული ენები - მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ენათა ოჯახი. ისინი წარმოდგენილი არიან დედამიწის ყველა კონტინენტზე. ინდოევროპულ ენებზე მოლაპარაკეთა რიცხვი 2,5 მილიარდს აღემატება. ინდოევროპულ ენებს მიეკუთვნება 400-ზე მეტი ენა, რომელთაგან ქვემოთ ჩამოთვლილი 9 ენა 100 მილიონზე მეტ მოლაპარაკეს ითვლის. ესენია: ბენგალური, გერმანული, ესპანური, ინგლისური, პორტუგალიური, რუსული, სპარსული, ფრანგული, ჰინდი.
[რედაქტირება] ისტორია
ინდოევროპული ენები წარმოსდგებიან ერთი საერთო წინარე ენისაგან, რომელთა მატარებელნი ცხოვრობდნენ 8-10 ათასი წლის წინ. არსებობს რამდენიმე ჰიპოთეზა ამ ენის წარმოშობის ადგილის შესახებ - ასახელებენ აღმოსავლეთ ევროპას, წინა აზიას, სხვა რაიონებს ევროპისა და აზიის შესაყართან. ერთ-ერთი ჰიპოთეზის თანახმად, წინარე ინდოევროპული ენა დაახლოებით 8 ათასი წლის გამოეყო ხეთურ ენას, რომელიც გავრცელებული იყო მცირე აზიაში.
[რედაქტირება] სტრუქტურა
ინდოევროპულ ენებს ტრადიციულად 10 დიდ ჯგუფად ყოფენ. აქ წარმოდგენილია ეს ჯგუფები დალაგებული ისტორიული რიგით, მათი პირველი დამოწმების შესაბამისად:
- ანატოლიური ენები - ისტორიულად დამოწმებულია ძვ. წ. მე-18 ს-დან. ამჟამად მხოლოდ მკვდარ ენებს აერთიანებს, რომელთაგან აღსანიშნავია ხეთური ენა.
- ინდოირანული ენები - წარმოსდგებიან საერთო პროტო-ინდოირანული ენისაგან. იყოფა ინდოარიულ და ირანულ ენებად.
- ბერძნული ენა - ფრაგმენტული ჩანაწერები მიკენურისა გვხვდება ძვ. წ. მე-14 ს-დან. ჰომეროსი თარიღდება ძვ. წ. მე-8 ს-ით. ამჟამად წარმოდგენილია ერთი ენით.
- იტალიკური ენები - დადასტურებულია ძვ. წ. 1-ლი ათასწლეულიდან. იყოფა ოსკო-უმბრიულ, ლათინურ-ფალისკურ და რომანულ ენებად.
- კელტური ენები - წარწერები გალურ ენაზე დადასტურებულია ძვ. წ. მე-6 ს-ით, ხოლო ძველ ირლანდიურ ენაზე - ახ. წ. მე-6 ს-ით.
- გერმანული ენები - ტექსტები რუნული დამწერლობით ცნობილია მე-2 საუკუნიდან, ხოლო გოთურით - მე-4 საუკუნიდან. იყოფა ჩრდილოეთის, აღმოსავლეთის და დასავლეთის ქვეჯგუფებად.
- სომხური ენა - დამოწმებულია მე-5 საუკუნიდან. წარმოდგენილია ერთი ენით.
- ტოქარული ენები - დამოწმებულია მე-6 საუკუნიდან, ტოხარელების ენა ორი დიალექტით. ამჟამად მკვდარი ენაა.
- ბალტო-სლავური ენები - იყოფა ორ ქვეჯგუფად: სლავური და ბალტიური. პირველი მათგანი დამოწმებულია მე-9 საუკუნეში საეკლესიო სლავონურ ტექსტებში, მეორე - მე-14 საუკუნეში.
- ალბანური ენა - დამოწმებულია მე-16 საუკუნეში. სავარაუდოა მისი კავშირები ილირიულთან, დაკურთან და თრაკიულთან.
გარდა აქ ჩამოთვლილი ენებისა, ინდოევროპულ ენებად მიიჩნევა რიგი მკვდარი ენებისა, რომლებიც ნაკლებად არიან შესწავლილი. მათ რიცხვს მიეკუთვნება: ილირიული, მესაპური, ფრიგიული, თრაკიული, ძველი მაკედონური, დაკური და სხვა.
