Minettsgéigend
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
De Minett ass den Numm, dee fir eng Géigend am Südweste vu Lëtzebuerg gebraucht gëtt.
Als Minettsgéigend bezeechend een déi Partie vum Lëtzebuerger Land, wou am Buedem en eisenhalteg rout Äerz virkënnt, dat Minette genannt gëtt, an dem Buedem déi typesch raschtbrong Faarf gëtt (dowéinst och: Terres Rouges).
Dës Géigend läit am Süde vum Guttland und der Grenz zu Frankräich an der Belsch. D'Haaptstad vun der Minettesgéigend ass Esch-Uelzecht. Déi ganz Minettsgéigend ass vun der Eisen- a Stolindustrie markéiert an huet hire ganze Räichtum der Existenz vun de Schmelzen ze verdanken. Dëst erkennt een och un de villen Aarbechtersiidlungen an Industriebroochen, déi an der Géigend ze fanne sinn.
Zu de Gemengen an der Minettsgéigend ziele streng geholl just d'Gemenge Péiteng, Déifferdeng, Suessem, Esch-Uelzecht, Schëffleng, Keel, Rëmeleng an Diddeleng. Meeschtens gëtt awer einfach de ganze Kanton Esch-Uelzecht domadder gemengt.
Dat bossegt ass, datt just déi Leit, déi net am Land vum roude Buedem, mee am Rescht vum Kanton Esch-Uelzecht liewen, vu sech behaapten, si kéimen aus dem Minett. Déi richteg Minettsdäpp awer kennen deen Ausdrock guer net a soe ganz einfach, si wieren aus dem Süden.
D'Minettessteng goufen zanter der Réimerzäit, besonnesch awer, op industrieller Basis, tëschent 1860 an 1981 ofgebaut a verschafft. Méi doriwwer am Artikel Siderurgie zu Lëtzebuergan den Artikelen [[{{{2}}}]] an [[{{{3}}}]]an den Artikelen [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] an [[{{{6}}}]]an den Artikelen [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] an [[{{{10}}}]]. 
.
Landschaftlech ass d'Minettsgéigend deemno markéiert duerch Minièren (iwwert an ënnert dem Buedem) a Schlakentippen, déi awer ërem vun der Natur 'erëmgeholl' gi sinn an zum Deel haut Naturparke sinn; anerersäits duerch d'Schmelzen an d'Héichiewen, déi ee scho vu wäitem gesäit.
De Minett ass, nieft der Stad Lëtzebuerg, déi Géigend zu Lëtzebuerg mat der héchster Populatiounsdicht.
[Änneren] Geschicht
Schonn am 3. Joerhonnert v. Chr. hunn d'Kelten ugefaang, Bounäerz ze sammelen an anzeschmëlzen. Dat ware kleng knollenaarteg Brongeisesteng, déi een dacks nom Plouen einfach esou um Feld fonnt huet. Spéider an der Réimerzäit ass och verschiddentlech no Eisenerz gegruewe ginn, mee dat huet d'Liewe vun deene meeschte Leit ni grouss beaflosst. Si waren aarme Baueren, déi maximal zu e puer honnerten a verspreeten Dierfercher gewunnt hunn. Net ëmsoss huet den Napoléon 1795 d'Land als Département des Forêts a säin Empire erageholl, well ausser Bëscher an emol eng Wiss oder e Feld gouf et zu deer Zäit net vill. Eng ganz Rëtsch Leit hu sech als Wander- a Geleegenheetsaarbechter duerch d'Liewe geschloen.
1850 ass de Fransous Renaudin, deen iwwerall Buedemprouwe geholl huet, op de groussen Eisegehalt vum Gestengs am Süde vum dunn erëm onofhängege Land opmierksam ginn. Op lëtzebuergeschem Gebitt leien effektiv 3.740 vun den 100.000 ha vum loutrengesch-lëtzebuergeschem Äerzbaseng. Et handelt sech dobäi ëm déi bedeitenst Eisenäerzoflagerunge vun der Äerd. Mat deer formidabler Entdeckung koum et zu enger schlagaarteger Verännerung am Minett, déi indirekt och fir de Rescht vum Land den Opschwonk bedeit huet.
[Änneren] Minetter Dialekt
An der Linguistik gëtt déi Dialektform vum Lëtzebuergeschen, déi am Südweste vum Land geschwat gëtt, dacks 'Minetter' genannt. Charakteristesch dofir si Partikularismen am Vokalismus, wéi z.B. bei de Pronomina "mär" an "där" fir "mir" an "dir"; "moar" a "Goar" fir "mar/muer" a "Gare", asw. Dacks gëtt och de "sch" méi prononcéiert ausgeschwat wéi am Rescht vum Land.
[Änneren] Literatur zum Thema
- PALGEN, Hélène, Studien zur Lautgeographie Luxemburgs, Luxemburg, P. Linden, 1948 (= Beiträge zur Luxemburgischen Sprach- und Volkskunde Nr. VI).
