Вангел Коџоман
Од Википедија, слободна енциклопедија
Содржина |
[уреди] Резиме
Името и ликовното дело на Вангел Коџоман е вградено во темелите на модерната уметност во Македонија. Тој е ликовен уметник и еден од малубројните кој во почетокот на триесетите години на минатиот век, во историски неповолни услови, ја запозчнал својата творечка активност. Личниот придонес на Коџоман, изграден врз искуствата на постимпресионзмот, фовистичките и експресионистичките искуства во ликовната уметност, едновремено настојувал во својата постапка да ги вклучи сталожените искуства на модерната уметност. Неговото дело е од големо значење особено поради тоа што се смета за еден од основачите на Средното уметничко училиште во Скопје, Друштвото на ликовните уметници во Македонија и како учесник во народно-ослободителната и антифашистичката војна на територијата на Македонија.
[уреди] Основни биографски податоци
Вангел Коџоман е роден на 14 февруари 1904 година во Струга. Се школувал во Охрид каде во 1923/24 година матурирал во Охридската гимназија. Од 1924 до 1928 година го завршил наставниот оддел на Уметничката школа во Белград (проф. Бета Вукановиќ, Љуба Ивановиќ, И. Шобаиќ). Во 1928 година го продолжил студирањето на двегодишниот академски курс за чиста уметност кај проф. Милан Миловановиќ. Кон крајот на школувањето бил на покус студиски престој во Италија. По отслужувањето на деветомесечниот воен рок во Сараево во 1931 година стапил во служба како ликовен педагог во Охридската гимназија. Од 1929, особено од 1936 г. до почетокот на војната учествувал во пролетните изложби на сликарски и скулпторски дела на југословенските уметници и на есенските изложби на белградските уметници во Белград. Во 1937 г. Учествувал на изложбата на независните сликари во Белград, наречена „бојкоташка". Во 1938-39 г. Во Белград добил место на професор по ликовно воспитание во Седмата машка гимназија, каде останал до 1945 г. и учествувал во културниот, уметничкиот и спортскиот живот. Во месец октомври, неколку дена по ослободувањето на Белград, стапил како воен сликар на должност шеф на Одделот за пропаганда при Главниот штаб на Македонија за ширење на ликовната уметност во војската и народот на која останал шест месеци, до први јуни 1945 г. По демобилизирањето, кон крајот на септември 1945 г. Дошол во ослободеното Скопје каде се вработил како професор во Средната художествена школа која во 1948 г. го добива називот Училиште за применета уметност. Таму работел во 1952 г. Вангел Коџоман е еден од основачите на Друштвото на ликовните уметници на Македонија во Скопје и долгогодишен член на неговата управа. Од 1945 г. Учествувал на изложбите на ДЛУМ во Скопје и во другите југословенски центри, како и на разни тематски изложби. Од 1952 г. Започнал да работи како професор на Вишата педагошка школа во Скопје, каде до 1972 г. Предавал сликарство и методика на ликовното воспитание. Учел повеќе генерации млади уметници и педагози. Во 1953 г. Заедно со Личеноски и Мартиноски ја претставувал македонската ликовна уметност на големата изложба „Половина век на југословенското сликарство, 1900-1950" во Модерната галерија во Загреб. Во 1955-56 г. Остварил четиримесечен студиски престој во Париз. Во неговиот Дневник ќе запише: „По престојот во метрополата моите настојувања стануваат се посмели и поафирмативни, ро извесно надградување и формирање на творечкиот инстинкт". Во 1974 г. Во Струга ја отворил постојаната тематска изложба-легат Струга во минатото, сместена во Спомен-куќата на Вангел Ко џоман, со околу 30 масла и акварели. Во 1975 г. е избран за дописен член на МАНУ. Редовен член е 1981 г. Носител е на наградите: Октомвриска награда на СРМ за животно дело - 1969; Осмоноемвриска награда на Струга - 1975; АВНОЈ - 1979; 13 Ноември на град Скопје - 1981. Починал во Скопје во 1994 година.
[уреди] Ликовно-творечко дело
Со завршувањето на Уметничката школа и академска настава во Белград, во предвоениот период, во ликовното творештво се јавуваат неколку стилски фази, особено оние во кои доаѓа до израз љубовта спрема бојата и цртежот. Почнувајќи од тонска градација и светло-темни односи овој сликар продолжил со креирање послободни колористички созвучја, при што со степенување на бојата создал сугестија на пластичност и простор во сликата. Според [2] “…Вангел Коџоман е сликар на земјата, во своите дела е посветен на родниот предел Струга и на човекот од овие краишта. Карактеристично за неговото дело е тоа што во организирањето на колористичките маси и односи паралелно се служел со хармонија и дисонанца, дисциплината и рационално градење на сликата се сменува со спонтана постапка и извесен наивизам во доживувањето. “ Тој постојано ја манифестирал поврзаноста со реално забележаниот свет, кој без оглед на степенот на транспонирање никогаш не го изневерува. Во неговата уметност се сменуваат разни теми и мотиви, дисциплини и техники покажувајќи вредни резултати во цртежот и акварелот, особено во платната, кога обработувал мртва природа, актови, пејзажи, или портрети, потоа фигури во некој предел или пак во староградски амбиент, како и компзиции со историска и фолклорна тематика. Пејзажот ги има карактеристичните бои и атмосфера на ова поднебје, а неговите ликови ги носат браздите на времето и животот. Притоа, не треба да се заборави чувството за рамнотежа на илустративното и декоративното, а неговата реалистичност е објективна и присна, робустна и рудиментарна. Тој изработил дела кои поседуваат натуралистични или стилизирани својства, некогаш се речиси "популарни", облагородени со елементи кои припаѓаат на историската, класична и модерна уметничка традиција (особено на Париската школа и на германските експресионисти). Во неговите дела се чувствува здивот на стварноста, нејзиниот лик, некогаш со тежок звук но и сетилен, оптимистичен. Вангел Коџоман има значаен удел во вклучувањето на македонската уметност, од предвоениот период, од модерните уметнички текови. Неговото дело е всушност мост, неодминлива алка во развојот на македонската уметност меѓу делото на последните зографи (на преодот во овој век) и поновите уметнички движења.
[уреди] Самостојни изложби
- Скопје - 1938,1958, 1972, 1976, 1981, 1994
- Струга - 1961, 1962, 1974
- Торонто - 1975
- Берлин - 1984
- 1937 - Изложба на независни сликари во Белград “Бојкоташка”
- 1945 - Учествувал на изложбите на ДЛУМ во Скопје и други југословенски центри.
- 1953 - Учествувал на големата изложба на големата изложба „Половина век на југословенското сликарство, 1900-1950" во Загреб.
Самостојно излагал во Струга, Скопје, Торонто, а учествувал и на повеќе групни изложби во земјата (од 1929 год.) и странство (Берлин 1977 год.).
Извел (со Шулајковски и Дракулевски) мозаик во Југобанка - Скопје.
Добитник е на Октомвриска награда за животно дело - 1969 год., наградата АВНОЈ - 1979 год. и др.
