Скопје

Од Википедија, слободна енциклопедија

Скопје
Плоштад „Македонија“
Знаме Грб
Локација
Општина Скопје на картата на Република Македонија
Координати : 42°0′0"N, 21°25′59"E Временска зона : CET (GMT +1) - лето : CEЛT (GMT +2)
Општи податоци
Име	Скопје
Поштенски код	1000
Повикувачки број	(+389) 02
Автомобилска ознака	СК
Светци заштитници	св. Богородица
Официјална страница	skopje.gov.mk
Историја
Стари имиња	Скупи
Управа
Држава	Република Македонија
Општина	Скопје
Број на општини	10
Градоначалник	Трифун Костовски
Географија
Површина	1 818 km²
Надморска височина	240 m
Население
Население	506 926 (2002[1])
Густина	3,603 ж./km² (2002)

Скопје е главен град на Република Македонија, а воедно претставува административно политички, стопански, културен и образовно-научен центар. Се наоѓа во средишниот дел на Балканскиот полуостров распространет на бреговите на реката Вардар.

Содржина 1 Име 2 Историја 3 Географски податоци 3.1 Скопски населби и маала 3.2 Територијална организација на Скопје 4 Население и демографија 5 Јавен превоз 6 Туристички локации 7 Скопски земјотреси 7.1 Земјотресот од 1963 8 Познати личности 9 Видете исто така 10 Надворешни врски

[уреди] Име

Градот Скопје во текот на своето постоење во зависност од историските прилики бил именуван со различни имиња. Античкото име е Скупи (Scupi).

Скопје има различна транскрипција во различни јазици и култури. Така имаме: Shkupi (албански), Scupi (латински), Skop'e - Скопье (руски), Skópia - Σκόπια (грчки), Skopie (полски, шпански), Скопие (бугарски), Skopje (холандски, германски, македонски, латвијски, малтешки, португалски, словенски, романски, шведски), Scoplie (варијанта на романски), Skoplje (српски на латиница, хрватски), Скопље (српски на кирилица) Skūbyī (арапски), Uskub (турски за време на отоманската империја), Üsküp (турски), Skopjė (литваниски), Szkopje (унгарски)

[уреди] Историја

Скопје за прв пат се споменува од Клаудиј Диоломеј под древното име Скупи. Името Скупи (колиба, засолниште, стреа) за прв пат се јавува кај племето Пајонци. Скупи, исто така, значи и „населба на див народ“, бидејќи Дарданците биле алчни и сурови непријатели на Македонија и античкиот свет.

Според историските податоци, градот е формиран од Дарданците во третиот век пред нашата ера, а подоцна во 164 година пред нашата ера паѓа под власт на Римјаните и станува дел од провинцијата Мизија, дел од областа Дарданија. Во времето на императорот Октавијан Август, од 13-та до 11-та година пред нашата ера, Скупи од логор (каструм) на двете Македонски легии - 5-та Македонска и 4-та Скитска легија прераснал во град.

Подоцна во 84 или 85 година императорот Домицијан основал колонија Флавија Скупи, град со римски самоуправни права кој бил најголем на просторот од Солун на југ до Дунав на север. Во тоа време Скопје доживува голем развој и станува град со свој бискуп.

Во византиските документи градот е забележан како Скопиа, а Словените го означувале и како Скопие, Скопје, Скопље. За време на владеењето на првиот македонски цар Самуил, Скопје станува дел од Самоиловото царство. Во подоцнешниот период градот потпаѓа под власт на Византија, Бугарија и Србија, а на 19 јануари 1392 градот го зазеле Османлиите и го добил името Ускуп.

На 25 и 26 октомври 1689 година градот го освоил Австро-унгарскиот генерал Силвио Пиколомини кој подоцна го запалил Скопје поради епидемија на чума и за да не им остави ништо на непријателите. Градот горел цели два дена и бил скоро целосно уништен.

Во 19-от век Скопје станува важен сообраќаен центар и во него цвета занаетчиството. На 25 октомври 1912 година по 520-годишно владеење Османлиите го напуштаат Скопје, а веќе наредниот ден влегува Моравската дивизија на српската војска со што градот потпаѓа под српска окупација.

За време на Првата светска војна Скопје се наоѓа под окупација на Бугарските и Австро-унгарските сили, а по завршување на војната станува дел од Кралството на Србите, Хрватите и Словенците.

Во Втората светска војна Скопје повторно е окупирано од Бугарија, сојузник на нацистичка Германија. На 22 април 1941 година бугарската Петта армија го окупира Скопје и останува во градот се до капитулацијата на фашистичка Бугарија на 9 септември 1944. На 13 ноември 1944 година борците од 42-та и 50-та Народноослободителна дивизија на македонската војска и 16-та Македонска бригада го ослободија Скопје од фашистичката окупација.

По ослободувањето од фашистичкиот окупатор на 13 ноември 1944 година, градот брзо се развива и станува индустриски, културен и административен центар на Социјалистичка Република Македонија која е во составот на Социјалистичка Федеративна Република Југославија.

[уреди] Географски податоци

Скопје се наоѓа на 21° 26' источна географска должина и 42° северна географска ширина. Надморската височина во центарот на градот изнесува 240m. Се простира на 1818 km² во широчина 9km (Водно-Радишани) и во должина 23km. (Драчево - Ѓорче Петров). Градското подрачје зафаќа површина од 225km².

Климата во Скопје ја карактеризира средна годишна температура од околу 12,4°C. Летата се долги суви и жешки, а зимите ладни со многу магловити денови. Низ скопската котлина протекуваат реката Вардар со своите притоки: Треска, Пчиња, Маркова река, Лепенец и Кадина река. Скопската котлина ја опкружуваат планините: Водно, Караџица, Осој, Жеден и Скопска Црна Гора.

[уреди] Скопски населби и маала

Видете: Скопски населби и маала

[уреди] Територијална организација на Скопје

Главна статија: Град Скопје

Во градот Скопје има 10 општини: Аеродром, Бутел, Гази Баба, Ѓорче Петров, Карпош, Кисела Вода, Сарај, Центар, Чаир и Шуто Оризари. Според бројот на жители, најголема општина во град Скопје е Гази Баба со 72.617 жители, а најмала е Шуто Оризари со 20.800 жители. Според површината, најголема општина во градот Скопје е Сарај со 229 km², а најмала е Чаир со 3,5 km².

[уреди] Население и демографија

Според новата територијална организација (припојување на општините Сарај и Кондово) градот Скопје има 506 926 жители (66,75% Македонци) меѓутоа околу 15% од тоа претставува селско население поради големиот број на села во составот на Општина Сарај.

Но според старата поделба градот Скопје има 467 275 жители (71,22% Македонци) од кои 94% живеат на градското подрачје на Скопје.

Од гледна точка на демографските движења на населението Скопје има позитивна популациона слика. Населението на градот се постојано зголемува пред се поради големиот број доселувања (најчесто од градовите и селата од внатрешноста на Македонија) и поради наталитетот. Мора да се спомене дека како и во целата земја и во Скопје бројот на раѓањата (наталитетот) драстично опаѓа меѓутоа како најголем и најразвиен град во државата стапаката на раѓање сепак е највисока. Доселувањата во Скопје се во постојан подем и континуитет од крајот на Втората светска војна. Луѓето денес во Скопје пред се се доселуваат поради стопанско - економски причини или поради продолжување на своето образование.

[уреди] Јавен превоз

Јавниот превоз во Скопје се одвива со такси и автобуси. Постојат приватни и државни превозници, од кои неспорделиво најголем превозник е ЈСП-Скопје кој го покрива целиот град и неговата поширока околина.

[уреди] Туристички локации

Места од интерес за туристички разгледувања се:

• Камениот мост, на реката Вардар кој е симбол на Скопје. Бил изграден во 15-тиот век и бидејќи е во централниот дел на градот, тој преставува врска помеѓу новиот и стариот дел.

• Тврдината Кале. Првите ѕидини биле изградени на истото место, во почетокот на 6-ти век. Калето доминира над левиот брег на реката Вардар со поглед на стариот дел на Скопје.

• Православната црква Св. Спас, во стариот дел од градот била изградена во 19-тиот век. Иконостасот содржи прекрасни дрвени резби, изрезбани од мијачките резбари Петре и Марко Филиповски и Макарие Фрчковски. Во дворот на црквата се наоѓа гробот на најголемиот македонски револуционер на 20-тиот век - Гоце Делчев.

• Старата турска чаршија, каде има стари занаети, Безистенот, Чивте-амам и други објекти.

• Мустафа-пашината џамија, изградена во 1492 година е еден од најубавите градби од Отоманскиот период на Скопје.

• Јахја-пашина џамија во близината на центарот на Скопје.

• Даут-пашината бања изградена во 15-тиот век како јавна бања. Се наоѓа на влезот на старата скопска чаршија и од 1948 година е адаптирана во уметничка галерија.

• Феудалната кула крај Домот на АРМ.

• Саат-кула во непосредна близина на Султан-муратовата џамија.

• Соборниот храм Св. Климент Охридски. Таа се наоѓа во центарот на градот на десната страна на реката Вардар. Соборниот храм беше осветен во 1990 година.

• Старата железничка станица, завршена во 1940/41 година. Своевремено една од најубавите железнички станици на Балканот. Часовникот на предната страна е застанат на 5:17 минути изутрина, моментот кога Скопје го погоди катастрофален земјотрес. Сега во зградата се наоѓа Музејот на град Скопје.

• Музејот на современа уметност, се наоѓа на тврдината Кале.

• Милениумскиот крст, се наоѓа на врвот на планината Водно непосредно над градот. Крстот е направен од челик со висина од 67 м и распон на краците од 46 m. Подигнат е по повод 2000-годишнината од раѓањето на христијанството.

• Местото на родната куќа на познатот светски хуманитарец, Мајка Тереза близу поштадот „Македонија“.

• Во близина на градот Скопје, покрај патот Скопје-Качани се наоѓа стар Аквадукт изграден од камен и тули со 55 лакови што се потпираат на масивни столбови.

[уреди] Скопски земјотреси

За прв пат градот е разурнат во катастрофалниот земјотрес на 28 април 518 година. По земјотресот Скупи веќе не се споменува, а скопската котлина добива нов град со името „Јустинијана Прима“.

Во 1555 година градот повторно е разурнат од катастрофален земјотрес, но набрзо е обновен и станува турско воено упориште. Во 16-от и 17-от век Скопје е најголем и најбогат град во европскиот дел на Османлиската империја.

Во почетокот на ноември 1962 поради обилни дождови, реката Вардар го поплави Скопје. Поплавени беа околу 5000 куќи. Поплавата беше предвесник на една поголема трагедија неколку месеци подоцна.

[уреди] Земјотресот од 1963

Повеќе информации: Скопски земјотрес

На 26 јули 1963 година во 5:17 часот Скопје беше разурнато од земјотрес со 9 степени по меркалиевата скала (6,1 според рихтеровата сеизмичка скала). Под урнатините животот го загубија 1 070 негови граѓани, беа повредени над 4 000 граѓани. Повеќе од 90 отсто од зградите во градот беа урнати и над 20 000 граѓани оставени без покрив над главата.

По земјотресот градот почна да се гради по урнек по проектите на Кензо Танге и Адолф Циборовски. Старата Железничка Станица, денес е музеј на градот Скопје и симбол на големиот земјотрес. Часовникот на станицата е засекогаш сопрен на фаталните 5 часот и 17 минути изутрина.

Првата помош за граѓаните на Скопје дојде од војската и граѓаните на тогашните југословенски републики и неколку дена по земјотресот започна да пристигнува и помош и спасувачки екипи од целиот свет. Точно 87 нации во светот испратија некаква помош во Скопје кои помогнаа тој да се изгради повторно, и поради тоа градот го носи и епитетот „Град на солидарноста“.

Во Скопје, за првпат во времето на Студената војна меѓу капиталистичкиот запад и комунистичкиот исток, се сретнаа американски и советски воени сили кои заеднички им помагаа на Скопјани.

[уреди] Познати личности

• Јустинијан I, византиски цар, роден во Тауресиум (денешно село Таор) во билзина на Скупи;
• Мајка Тереза (Агнеза Бојаџиу), позната хуманистка, добитничка на Нобелова награда за мир во 1979 год.
• Милчо Манчевски, познат режисер (филм „Пред дождот“)
• Мајк Зафировски, познат светски бизнисмен, менаџер и советник на американскиот претседател Џорџ Буш
• Бранимир Штулиќ - Џони, Легендарен рок-музичар од Хрватска, роден 1954 година во Скопје

[уреди] Видете исто така

• Град Скопје
• Градоначалник на Град Скопје
• Почесни граѓани на Град Скопје

[уреди] Надворешни врски

• Македонски туристички портал се за Македонија И Скопје
• Скопско Крњево-Карадак маало, Ристо Ќортошев
• Сеќавања за катастрофалниот земјотрес во Скопје
• Разгледница од Скопје, по повод земјотресот 1963 година, Слободан Јакоски
• Skopje before the 1963 earthquake, на англиски јазик
• Во Етнолошкиот музеј на Скопје 1941 - 1944, проф. Христо Вакарелски (бугарски)
• Љубов на стар скопски начин, Јорданка Ивановска и Маја Илиевска
• Страотни слики - сведоци на една голема трагедија, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце"
• Македонското културно-историско наследство под урнатини, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце"
• Турските турбиња, анови и џамии станаа само камени купови, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце"
• Само пукнатини и руини од монументалните градби, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце"
• Значајни архитектонски објекти-жртви на природната сила, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце"
• Неколку дена по трагедијата на македонското тло, од Милева Лазова, магазин "Македонско Сонце"
• Спомен од мртвиот град, Николај Христозов (бугарски)

Скопски маала и населби

Автокоманда | Аеродром | Буњаковец | Бутел I | Бутел II | Вардар | Влае | Водно | Волково | Гази Баба | Геге | Гоце Делчев | Дебар Маало | Дексион | Драчево | Ѓорче Петров | Жданец | Железара | Злокуќани | Илинден | Јане Сандански | Капиштец | Карпош I | Карпош II | Карпош III | Карпош IV | Кисела Вода | Кисела Јабука | Козле | Колонија Идризово | М.А. Ченто (Сингелиќ) | Маџари | Маџир Маало | Миладиновци | Момин Поток | Острово | Ново Лисиче | Пинтија | Пржино | Припор | Радишани | Скопје Север | Сопиште | Стајковци | Тасино чешмиче | Топанско Поле (Населба Васил Главинов) | Ќерамидница | Хиподром | Центар | Црниче | Чаир | Шуто Оризари

Статијата Скопје е пример меѓу одбраните статии. Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите одбрана статија.