Прабугари

Од Википедија, слободна енциклопедија

Споменик на хан Крум во Трговиште - Бугаријa

Споменик на хан Аспарух во Добрич - Бугарија - творец и прв владетел на Бугарија.

Прабугарите (бугарски: Прабългари) биле номадски народ кој живеел во централна Азија и зборувал булгарски јазик. По нивното доаѓање на територијата на денешна Бугарија настанал процес на мешање со словенското и другото население коешто живеело на тие простори. Преку еден таков етногенетскиот процес настанат е денешниот словенски бугарски народ. Имено, денешниот етноним Бугарин (буг. българин) е наследство од Прабугарите според чие име е именувана и денешната држава Бугарија (буг. България).

[уреди] Потекло на поимот

Реконструкција на лик на Булгарин од 9-тиот век (преземен од книгата на татарстанскиот историчар Алфред Халиков „Што сме ние: Бугари или Татари?“.

За коренот на поимот "булгар" постојат неколку теории - "bulgar" во туркските јазици означува "мешан", според некои пак името "bulgar", т.е. "bolgar" доаѓа од името на реката Волга, а според други тоа е поврзано со името на животното "булга", познато по својата кожа со која Булгарите тргувале во првобитната татковина во централна Азиjа. Според Гесер Курултаев "Бул-гар" означува "Главен Народ".

Хан Аспарух на бугарска поштенска марка.

Во текот на 20 век од бугарските историчари е воведен и терминот Прабугари означувајќи го несловенскиот народ Булгари. Овој поим е воведен за разликување од современите Бугари кои што зборуваат јужнословенски јазик со Булгарите, бидејќи на денешниот словенобугарски јазик и за двата народа постои еден термин "българи". Булгари биле нарекувани и од страна на нивните соседни народи низ историјата. Обично се смета дека словенизацијата на Булгарите во Бугари била завршена со воведувањето на христијанството и словенското писмо во Бугарија кон крајот на 9 век. После христинизацијата не ретко поимот бугарин бил употребуван како синоним за христијанин кој говори словенски јазик, губејќи ја својата смисла на етничка припадност^{[се бара извор]}. Не ретко во минатото и македонскиот народ како и околните народи^{[се бара извор]} биле именувани како Бугари.

Во македонскиот јазик постојат два различни термини: Прабугари и Бугари.

[уреди] Теории за етничкото потекло

Старата земjа на бугарите каj Хиндукуш и Памир согласно мапа на Централна Азиjа од ерменскиот географски атлас ‘Ашхарацуjц’
(5-7 век), реконструирана од академикот С.Т. Еремjан.

Турско-хунската теорија за потеклото на Прабугарите за прв пат била објавена од чехот Томашек и со долги години прифатена од официјалните бугарски власти и историчари. Нејзин главен аргумент е календарот на Прабугарите, кој има сличности со турскиот традиционален календар.
Иранската теорија е понова теорија, која ги поврзува Прабугарите со иранските народи. Таа теорија кажува дека Прабугарите дошле од планините Памир и Хиндукуш, поточно од реонот на градот Балх во денешен Авганистан.
Мешана теорија е теоријата, која сака да ги поврзе Прабугарите и со иранските и со турските народи, бидеjки по патот кон Европа тие се измешале.

[уреди] Прабугарите во Азија

Во бугарската историографија е прифатено дека до 2 век Прабугарите живеели во Централна Азија меѓу реките Амударја и Сардарја. Овој реон во древноста се нарекувал Балхара или по грчки Бактрија. Денес реонот опфаќа делови од Узбекистан, Туркменистан, северен Авганистан и целиот Таджикистан и во него се зборуваат туркски и ирански јазици.

[уреди] Прабугарите во Европа

Great Bulgaria and adjacent regions, c. 650 AD

Кон крајот на 2 век еден дел од Прабугарите поради нејасна причина се преселил во Европа, на север од Кавказ и меѓу реките Днестар и Итил (денес Волга). Прабугарите за прв пат се спомнуват од Европските историчари во т.нар. „Анонимен Римски хронограф„, кој што е напишан од неизвестен летописец во 354 год. на латински јазик.

А.Х. Халиков: Што сме ние: Бугари или Татари.

Во Европа, Прабугарите се населиле најнапред околу делтата на реката Волга, а после и на Кавказ, (денешна Армениjа и Балкарија), во Добруџа, околу делтата на реката Дунав, (денешна Бугарија и Романиjа), исто така и во Северна Италија, во Македонија, (Битолско и Прилепско Поле). Прабугарите кои што се населили околу делтата на реката Дунав во 7 век ја основали државата Бугарија во 681 година.

Во автономните републики на Руската федерација - Татарстан, Чувашија и Балкарија некои се сметаат себе си за потомци на Булгарите. Овие народи денес имаат туркски национални белези, и зборуваат туркски јазици и имаат турки култура. Се претпоставува дека јазикот, којшто е зачувал најмногу од булгарскиот јазик, е чувашкиот, кој спаѓа во групата на турски јазици. Интересен пример се Гагаузите мал дел от които уште живеат во североисточна Бугарија, токму онаму каде што се населиле аспаруховите Прабугари, а по голем дел од нив се преселиле во Молдавија по кримските војни во 19 век. Гагаузите зборуваат туркски јазик. Сите се православни христијани. Според некои теории тие се потомци на Булгарите а по други теории, тие се потомци на Куманите.

Според веќе пронајдените бугарски написи во денешна Бугарија од средниот век, Булгарите во Бугарија до 9 век, пишувале на грчко или свое непознато писмо, на прабугарски јазик.^[1].

[уреди] Прабугарите во Македониjа

Бугари ги колат Византијците, миниатјура од Менологијата на Василиј II Бугароубиец, 11 век

Велики Преслав - главен град на Првото бугарско царство.

Во некрополата "Млака" пред тврдината во Дебреште, Прилеп, откопани се гробови со наоди од доцниот 7 и 8 век. Тие се делумно или целосно кремирани и не се ниту ромеjски, ниту словенски. Станува збор наjвероjатно, за Кутригурите. Ова прабугарско племе, заедно со побројните Сермесијани (поробени Византијци) и под водство на Кубер, а како потчинето на аварскиот каган во Панониjа, околу 680 г. се одметнало од Аварите и тргнало кон Солун.

Прабугарскиот хан Кубер околу 680 г. успеал да доjде во Македониjа. Од властите во Солун добил дозвола тие да се населат во Прилепското Поле (Campus Kerameensis) - Керамесиаи е античкото име за Прилеп, во бугарските толкувања станува збор за Битолското Поле. Кубер бил брат на ханот Аспарух (основач на Дунавска Бугариjа) и син на ханот Кубрат. Византиската верзиjа на историjата од "Чудата на св. Димитар Солунски" тврди дека од властите во Солун измолил дозвола да се насели во Прилепското (т.е. Прилепско-Битолското Поле). Планирал напади на Солун и соработувал со Византиjа, имал врски со Булгарите од државата на Аспарух. Во натписот од Мадарскиот коњаник ханот Тервел зборува за Прабугарите (неговите чичковци) во Македонија.

Во Ерсека близу Корча и во Врап каj Елбасан наjдени се делови од неговата благаjна, заробена во борбите против аварскиот каган. Два дела од ова богатство се откопани уште на почетокот од 20 век. Прабугарски наоди од 7-8 век во Македониjа има и во реоните на Прилеп и Охрид и други места ^[2]. Во првата половина на 9 век скоро сите делови на Македониjа биле припоени кон Бугариjа. Во 863 таа го прифатила христијанството како официjална државна вера, словенскиот език како официjален државен и религиозен език и Кирилското писмо за државно писмо.