Mali

Vun Wikipedia

République du Mali
Republik Mali

(Details) (Details)
Wahlspruch: Un peuple, un but, une foi (franzöösch für „Een Volk, een Upgaav, een Gloov“)
Amtsspraak	Franzöösch
Hööftstadt	Bamako
Staatsform	Präsidialrepublik
Präsident	Amadou Toumani Touré
Premierminister	Ousmane Issoufi Maïga
Flach	1.240.192 km²
Tall vun Inwahners	12.291.529 (S 2005)
Inwahners up een km²	10 Inwahners pro km²
BIP/Inwohner	367 US-Dollar (2004)
Unafhangig	von Frankriek an’n 22. September 1960
Geldsoort	CFA-Franc (XOF)
Tietzoon	UTC
Natschonalhymne	Pour l'Afrique et pour toi, Mali
Auto-Kennteken	RMM
Internet-TLD	.ml
Vörwahl	+223
Levensduur in’n Dörsnitt	48,6 Jahre (2005)
Schrieven un lesen könnt	35,5 % (1999)
HDI	0,375 (1999)
Bild:Mali-Pos.png

Mali is een Land in Noordwest-Afrika. Siet den 22. September 1960 is Mali een unafhängig Staat. Dorvör weer dat een Kolonie vun Frankriek. De Grenzen vun Mali stööt in den Noorden an Algerien, in den Westen an Senegal, in den Süden an Burkina Faso un in’n Oosten an den Niger. As Kolonie weer de Naam vun dat Land Franzöösch Sudan. En groten Deel vun Mali maakt de Sahara, de Sahel un de Sudan ut. Dat warrt seggt, dat in Mali mit de Demokratie allens goot up Schick is. Man dat Land is een vun de armsten Länner vun de ganze Welt. So richtig geiht dat nich vöran. De Naam Mali is vun dat grote Riek Mali hernahmen, dat dor in’t Middelöller bit to de Franzosentiet weer. Babenhen is Mali in de eenheemsche Spraak Bambara dat Woort för Nilpeerd, wat nu wedder dat Wapendeert vun Mali is.

Inholtsverteken 1 Dat Land 2 Weder 3 Anboo 4 Lüe un Spraken 5 Globen 6 Historie

[Ännern] Dat Land

Twee Drüddel vun Mali sünd Wööst. In den Noorden vun dat Land regeert en Utlöper vun de Ahaggar-Bargen in Algerien. Dör de Midd un den Süden vun’t Land treckt sik de Nigerstroom hen. Twüschen Ségou un Timbuktu vertwiegt he sik unbannig to een groot Binnendelta. Dat heet Massina.

[Ännern] Weder

Vun dat tropisch fochtige Weer in den Sudan bit to dat dröge Weer vun de Wööst gifft dat in Mali allens. In’n Süden regent dat mehr as 1000 mm in’n Jahr, in’n Noorden minner as 100 mm. Dor kann dat ok angahn, dat dat Jahrende garnich regent. In’n Noorden is dat in’n Winter küller un in’n Summer warmer, as in’n Süden. In’n Noorden gifft dat Wööst, dorünner Halfwööst. Na’n Süden hen geiht de Wööst över in Dornbusch-Savann un, noch fudder in’n Süden, in fochtige Savann. In’n Süden warrt ok mehr anboot.

[Ännern] Anboo

In den ganzen Süden weert Hirse, Maniok, Jams, Söte Tuffeln un Hülsenfrücht anboot. In de Kuntreien um den Nigerstroom rum boot se ok Ries an. Eerdnööt un Boomwull weert ok plant.

[Ännern] Lüe un Spraken

Um un bi 30 verscheeden Volksgruppen leevt in Mali. Dor sünd de Bambara mank, de Malinké, de Fulani, de Sarakolé, de Songhai, de Soninké, de Bobo, de Bozo, de Minianka, de Senufo, de Dogon, de Khassonké, de Tuareg, de Mauren un de Dioula. Dat gröttste Volk sünd de Bambara. De maakt um un bi 30 % vun all Lüe ut, de in Mali tohuse sünd. All düsse Volksgruppen hefft een anner Spraak un een anner Kultuur, as de annern. Liekers leevt se in’n Freden tosamen.

54 % vun de Minschen in Mali könnt nich lesen un nich schrieven un bloß twee vun dree Lüe kaamt an frisch Water ran. De Lüe in Mali könnt sik up een Levensduur vun um un bi 45 Jahren instellen. Dat Bruttosozialprodukt pro Kopp liggt bloß bi um un bi 192 Euro.

Franzöösch is Amtsspraak, de Lüe snackt dat aber meist bloß as tweete Spraak. Dat gifft allerhand Mudderspraken, as Bambara, Fulani un Songhai. Veel Lüe ut Mali verstaht mehr as een vun düsse Spraken.

In den Noorden vun Mali hett dat in de verleden Jahren fökener mal Striet geben mit dat Volk vun de Tuareg.

[Ännern] Globen

90 % vun de Minschen in Mali sünd Upfolgers vun den Islam. 8 % glöövt an Geister un Spökenkiekeree, as dat fröher allerwegens begäng weer. 2 % sünd kathoolsch oder evangeelsch.

[Ännern] Historie

Bit to de 17. Johrhunnert regeer hier dat Königriek Songhai.

Vun dat 11. Jahrhunnert bit 1893 weer Mali een islaamsch Grootriek. Denn hefft de Franzosen dat innahmen un as Kolonie ünner den Naam Franzöösch-Sudan regeert. Free wurrn is Mali an’n 22. September 1960. Dat is siet de Tiet de natschonale Fierdag.

Toeerst weer Mali en Staat mit man een Partei. 1968 hett General Moussa Traoré de Macht an sik reten. 1991 wurrn de Lüe upsternaatsch un dat hett en demokraatsche Reform geben. Een nee Verfaten is ok tostannen kamen. 1992 hefft se Alpha Oumar Konaré to’n Präsidenten wählt un in dat Jahr 2002 is Amadou Toumai Touré Präsident wurrn. Bloß 30 % vun de Wählers hefft bi de Wahl mitmaakt.