Anarchisme

Van Wikipedia

Vormen van Anarchisme

anarchocommunisme
anarchokapitalisme
anarchosyndicalisme
anarchopacifisme
christenanarchisme
individualistisch anarchisme
libertarisch socialisme
anarcho-primitivisme
groen anarchisme

Anarcho-syndicalistische vlag

Anarchisme (afkomstig uit de Griekse αν = "geen" αρχος = "heerser") is het streven naar een geweldloze situatie of samenleving waarin mensen zonder macht of autoriteit leven (anarchie). Het is de verzameling denkwijzen die terug te brengen is tot de gedachte dat een individu op geen enkele manier een ondergeschiktheid áán of vàn iets of iemand erkent. Iemand die streeft naar anarchie is een anarchist. In de omgangstaal wordt de term anarchisme vaak verward met een andere duiding van het begrip anarchie, dat vooral gebruikt wordt om chaos en wanorde aan te geven. Met de term sociaal-anarchisme tracht men die verwarring tegen te gaan.

Als politieke stroming is anarchisme de drang om de overheid omver te werpen, die bij de opkomst van het socialisme de kop op stak. Volgens anarchisten leidt elke vorm van gezag tot onderdrukking en is het beter om een bestuur in de vorm van kleine autonome (zelfbesturende) gemeenschappen te hebben. Deze functioneren op basis van vrije associatie en gelijkheid. Uitdrukkingen hiervan zijn basisdemocratieën en grassrootsdemocratie. Een kenmerkend element van anarchisme, waarmee het zich onderscheidt van bijvoorbeeld socialisme of andere politieke stromingen, is het zoveel mogelijk direct realiseren en in praktijk brengen van (elementen van) anarchie. Een voorbeeld is de manier van organiseren van actiekampen, acties of bijeenkomsten, bijvoorbeeld bij anti-globalistische protesten, waarbij besluitvorming bij consensus, organisatie in basisgroepen en autonomie van deelnemers een leidraad vormen. Ook persoonlijke bewustwording wordt door veel anarchisten belangrijk gevonden. Een anarchistisch adagium is: "het persoonlijke is politiek".

Inhoud

1 Diversiteit van anarchisme
2 Geschiedenis
3 Anarchisme in Nederland
4 Anarchisme en geweld
5 Anarchisme en recht
6 Bekende anarchisten
- 6.1 Nederlandse anarchisten
7 Externe links

[bewerk] Diversiteit van anarchisme

Iemand die de regering wil afschaffen zonder die te vervangen door een andere vorm van regering wordt meestal beschouwd als anarchist. Een anarchist ziet doorgaans een contradictie tussen de begrippen "staat" en "samenleving". In uiteenlopende anarchistische voorstellingen dient de samenleving bevrijd te worden uit de houdgreep van de staat. Er is een wijd scala aan uiteenlopende stromingen die onder de noemer "anarchisme" vallen. De meest in het oog springende anarchistische tradities zijn de volgende:

individualistisch anarchisme, staat voor individuele autonomie tegen autoriteit en dwang, iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid en geweten tegenover de medemens;
libertair socialisme, staat voor zelfbeheer in een egalitaire maatschappij;
anarcho-kapitalisme, staat voor een maatschappij waar alleen vrije marktkrachten heersen zonder een enkele vorm van overheid.
anarcho-nationalisme, kant zich tegen de machtsstaten en streeft naar de bevrijding van volkeren (Basken, Koerden, Schotten, Bretoenen, Vlamingen, ..). Kant zich in bepaalde gevallen tegen extreemrechtse tendenzen binnen het nationalisme. Voorbeelden: Vrijbuiter (Vlaanderen), Bretagne Indépendante et Libertaire, CBIL (Bretagne).
anarcho-syndicalisme, streeft naar arbeiderszelfbeheer en kent een grote rol toe aan een vakbonden in de samenleving (voorbeeld: CNT).
christenanarchisme, is individualistisch noch libertair, daarentegen wel pacifistisch van aard en voornamelijk gebaseerd op de Bergrede. Het christenanarchisme vindt haar oorsprong bij de Russische schrijver Tolstoj, hoewel ook de anarchist Proudhon zich een volgeling van Christus noemde ondanks dat hij, in tegenstelling tot Tolstoj, het bestaan van een God uitsloot. De filosofen Jacques Ellul en Ivan Illich worden soms ook tot deze stroming van het anarchisme gerekend.
groen-anarchisme, stroming waarbij dominantie van de mens over ecosystemen geasssocieerd wordt met onderdrukking binnen samenlevingen. Wordt geassocieerd met de actiebewging 'Earth First!' en GroenFront!. Behalve door ecologisme is deze stroming ook sterk beinvloed door het situationisme.
Anarcho-primitivisme, een stroming waarbij anarchisten zich laten inspireren door anarchistische samenlevingen van jager-verzamelaars, zoals de !Kung (bosjesmannen), en in de prehistorie. Anarcho-primitivisme werd voorgestaan door het Amerikaanse tijdschrijft Fifth Estate en de schrijvers John Zerzan, David Watson en Derrick Jensen. Ook Theodor Kaczynski, de zogeheten Unabomber wordt geassocieerd met de stroming. Moderne technologie wordt gezien als een barrière voor anarchie, maar de meningen lopen uiteen in hoeverre het nodig en mogelijk is om als jager-verzamelaars te leven.
info-anarchisme, is een overkoepelende term voor verschillende groepen van mensen die tegen alle vormen van intellectueel eigendom zijn.

Max Stirner kwam met een theorie van de samenleving waarin de wil van het individu als soeverein wordt beschouwd en elke overheid wordt verworpen. Zijn "egoïsme" lijkt een verregaande vorm van individualistisch anarchisme, waar het eigenbelang de enige rationele drijfveer kan zijn voor het individu, en waarin eigendom een gevolg is van macht: wie iets kan nemen en behouden, bezit het. Dit plaatst hem op enige afstand van veel hedendaagse anarchisten die particuliere eigendom van productiemiddelen afwijzen. Hij heeft met zijn definitie echter wel een heel zuivere en oorspronkelijke betekenis gegeven aan het begrip. Stirners ideeën inspireerden met name de libertaire anarchist Georges Palante en hebben ook invloed op recentere groen-anarchistische denkers als Wolfi Landstreicher en Bob Black. Deze auteurs zetten zich af tegen anarchisme als (linkse) politieke ideologie en stellen dat ook klassieke linkse organisatievormen als vakbonden en federaties onderdrukkend zijn voor het individu. Ook Hakim Bey kan worden gezien als 'post-links' anarchist.

Bovenstaande stromingen sluiten elkaar wederzijds niet altijd uit en beslaan ook niet het volledige terrein van anarchistische bewegingen die meer of minder onder deze stromingen zijn te vatten.

[bewerk] Geschiedenis

Anarchisme kreeg voor het eerst massale aandacht gedurende de Tweede Industriële Revolutie, toen de heersers van Rusland (tsaar Alexander II, 1881), de Franse Republiek (premier Marie François Sadi Carnot, 1894), Italië (koning Umberto I, 1900), en de Verenigde Staten (president William McKinley, 1901) door anarchisten werden vermoord, evenals keizerin Sissi in 1898.

Het anarchisme werd begin vorige eeuw vooral in Spanje en de Latijns-Amerikaanse wereld een massabeweging. In Mexico bijvoorbeeld was de revolutie (1910-1917) in hoge mate geînspireerd door anarchistische ideeën (bekende anarchisten waren Ricardo Flores Magón en Emiliano Zapata). In Spanje telde het anarcho-syndicalistische CNT meer dan een miljoen leden onder de arbeiders en boeren, en kwam het in 1936 tot een ware anarchistische revolutie, d.w.z. de hele maatschappij in grote delen van Spanje (vooral Catalonië) werd op anarchistische wijze georganiseerd. De burgeroorlog die uitbrak toen de fascistische generaal Franco de macht wou grijpen, brak het élan van deze revolutie, ook omdat de socialistische en communistische krachten zich tegen de anarchisten keerden. Met de overwinning van Franco werden tienduizenden 'roden' vermoord, tienduizenden vluchtten het land uit. Vele Spaanse anarchisten bleven voortstrijden in de verzetsbewegingen tegen het fascisme en het kapitaal in Europa, een handvol ook na de Tweede Wereldoorlog (Sabate, Facerías, ...), anderen waren actief in de eerste Latijns-Amerikaanse guerrillagroepen (bijv. Cienfuegos in Cuba). Recentelijk kreeg anarchisme aandacht door acties tegen globalisering, zoals de top van de WTO in Seattle in 1999, en van de G8 in Genua in 2001, waarbij anarchisten een belangrijke rol speelden.

De Franse filosoof Pierre-Joseph Proudhon wordt beschouwd als de eerste schrijver die zichzelf "anarchist" noemt (1840-1850). Het eerste tijdschrift met de term "anarchisme" in de titel was het in 1850 verschenen blad L'Anarchie, Journal de l'Ordre van Anselme Bellegarrigue.

[bewerk] Anarchisme in Nederland

Het belangrijkste anarchistisch tijdschrift in Nederland is Buiten de Orde, uitgegeven door de Vrije Bond. Het enige andere expliciet anarchistische periodiek is De AS. Sinds 1934 komen Nederlandse anarchisten rond Pinksteren bij elkaar op de Pinksterlanddagen, wat jaarlijks plaatsvindt op de 'Camping tot Vrijheidsbezinning' in Appelscha. Anarchisme vindt tevens een uiting in de kraakbeweging, actiebewegingen als GroenFront!, weggeefwinkels, en zogeheten vrijplaatsen, zoals Eurodusnie in Leiden en ACU in Utrecht.

[bewerk] Anarchisme en geweld

De connotatie van gewelddadigheid en chaos die vaak bij het anarchisme opkomt is vooral het gevolg van een strategie die een klein aantal anarchisten aan het einde van de 19e eeuw gebruikten maar ook door de manier waarop het woord gebruikt wordt in de media. De meeste anarchistische ideologen propageren geen geweld, maar accepteren zelfverdediging. Er is een stroming binnen het anarchisme, het anarchopacifisme, dat elke vorm van geweld verwerpt, dus ook zelfverdediging. Andere stromingen maken een onderscheid tussen individueel geweld en georganiseerd geweld.

[bewerk] Anarchisme en recht

Het anarchisme zoals hierboven beschreven draait om twee kernen, te weten a) de revolte tegen opgelegd gezag, zowel individueel (leider) als institutioneel (overheid) en b) de omarming van de vrije associatie en gelijkheid, waarvan de zelfbesturende gemeenschappen de institutionele uitdrukking zijn. Dat wat het anarchisme aangaat.

Met betrekking tot het recht komen opnieuw de twee genoemde kernen in beeld. Dan valt op dat het recht in de sfeer van de revolte niets te zoeken heeft (of het moet gaan om de erkenning van een ‘recht op verzet’). Het recht introduceert zich evenwel nadrukkelijk in hetgeen door het anarchisme wordt omarmd. Daarmee is een paradox ontstaan waar men niet zonder discussie om heen komt: het recht wordt op de ene plek afgewezen en tegelijk op een andere plek aanvaard.

Die paradox komen we al tegen bij de klassieke anarchist Michael Bakoenin. In anarchistische kringen is hij vooral bekend vanwege zijn permanente revolte tegen elke vorm van opgelegd gezag, tegen elke reglementering. Het is een revolte ten behoeve van een vrije wereld. Maar is een wereld zonder reglementering wel een vrije wereld? Dit is de vraag die bij alle verzet gesteld moet worden, meent de Franse schrijver en filosoof, Albert Camus in zijn boek De mens in opstand (Amsterdam, 1973, p. 130-131). Hier kondigt zich nadrukkelijk het onderwerp Anarchisme en recht aan.