Borstkanker

Van Wikipedia

Gelieve de aanwijzingen bij medische inhoud van Wikipedia in acht te nemen.

Borstkanker
ICD-10	C 50
ICD-9	174-175
OMIM	114480
DiseasesDB	1598
MedlinePlus	000913
eMedicine	med/2808

Borstkanker of mammacarcinoom is een vorm van kanker die uitgaat van het melkklierweefsel in de borst. Het is één van de meestvoorkomende soorten van kanker in vrouwen. Er wordt geschat dat in Nederland één op de negen vrouwen borstkanker zal krijgen gedurende haar leven. Omdat mannen ook een kleine hoeveelheid borstklierweefsel bezitten, kunnen zij ook borstkanker krijgen, al komt dat wel veel minder vaak voor.

[bewerk] Ontstaan

Borstkanker wordt veroorzaakt door afwijkingen in het DNA, mutaties die ervoor zorgen dat een cel (in dit geval een cel in de borst) ongecontroleerd gaat delen en groeien. Typerend van kanker is, dat de kankercellen hierbij ook het omringende, normale weefsel gaan wegduwen, verdrukken en hinderen, en dat de cellen uiteindelijk kunnen uitzaaien naar andere plaatsen in het lichaam, waar ze uitzaaiingen (metastases) gaan vormen.

De ontwikkeling van gewone cel naar kankercel is een proces met verschillende stadia. Risicofactoren beïnvloeden de kans dat een gewone borstcel zich uiteindelijk zal ontwikkelen tot kankercel.

[bewerk] Risicofactoren

[bewerk] Leeftijd

De kans op borstkanker wordt voor een belangrijk deel bepaald door de leeftijd, vrouwen op hogere leeftijd hebben een hoger risico op borstkanker.

[bewerk] Hormonale invloeden

Bij borstkanker is ook een belangrijke rol weggelegd voor hormonale invloeden. Een vrouw loopt méér risico op borstkanker als zij:

op jonge leeftijd begon te menstrueren (12 jaar of jonger)
pas laat in de menopauze kwam (55 jaar of ouder)
op late leeftijd voor het eerst zwanger werd (ouder dan 35 jaar) of nooit zwanger was
geen of zeer kortdurend borstvoeding gaf

Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt, dat het risico waarschijnlijk ook licht verhoogd is als de vrouw:

orale anti-conceptie (de pil) gebruikte
langer dan vier jaar hormoonvervangingstherapie gebruikte (voor klachten tijdens de overgang)
overgewicht had na de menopauze (vetweefsel produceert namelijk vrouwelijke hormonen)

[bewerk] Familiale of erfelijke invloed

Ook wanneer borstkanker in de familie voorkomt, is het risico op het krijgen van borstkanker verhoogd. Wanneer borstkanker bij één eerstegraads verwant voorkomt (dus bij de moeder, een zus of een dochter), heeft een vrouw tweemaal zoveel kans dat zij ook borstkanker zal krijgen (dus circa 20% kans in plaats van de normale 10% kans).

In sommige gevallen komt er in het DNA van een persoon een mutatie voor die het risico op het krijgen van borstkanker sterk verhoogt, mogelijk tot 80%^[1]. Het gaat dan om een mutatie in het BRCA1 of in het BRCA2 gen. Deze mutatie erft over in de familie. Wanneer in een familie meerdere vrouwen op jongere leeftijd borstkanker krijgen, kan men onderzoek doen naar mutaties in deze genen. Hiervoor verwijst de huisarts familieleden door naar de polikliniek van de afdeling Klinische Genetica (in België een Centrum voor Menselijke Erfelijkheid) van een ziekenhuis.

[bewerk] Overige risicofactoren

Overmatige alcoholconsumptie, roken en bepaalde soorten straling op het borstweefsel vergroten ook het risico op borstkanker. Voldoende lichamelijke activiteit beschermt juist mogelijk tegen borstkanker.

[bewerk] Symptomen

Meestal is de eerste klacht een voelbare knobbel in de borst, die meestal niet pijnlijk is. Soms kan er uitvloed uit de tepel bestaan (al dan niet bloederig), of is een tepel ingetrokken die dat normaal niet was. Het eerste teken van borstkanker kan soms ook een verandering van de huid van de borst of bij de tepel zijn (plotseling ontstane sinaasappelhuid van de borst of een zweertje). Knobbels onder de oksel kunnen op uitzaaiingen in de lymfeklieren (lymfkliermetastasen) duiden. Wanneer een knobbel in de borst gevoeld wordt, is de kans op kwaadaardigheid groter wanneer de huid boven de knobbel ingetrokken is, wanneer de knobbel vastzit aan de huid of aan de onderlaag (niet beweeglijk is), en wanneer de knobbel slecht afgrensbaar aanvoelt en een grillige vorm heeft.

Wanneer iemand een dergelijke klacht heeft, is het altijd het beste om naar de huisarts te gaan. Vaak blijkt er een goedaardig probleem te zijn, maar de huisarts is degene die dit het beste kan beoordelen. De beoordeling van dergelijke knobbels is soms moeilijk en zekerheid is vaak pas met andere onderzoeken (mammografie, echo-onderzoek, biopsie) te krijgen.

Met een mammografie die gedaan wordt in het kader van bevolkingsonderzoek, of vanwege een verhoogd risico op borstkanker, worden tegenwoordig ook borsttumoren gevonden die verder nog geen klachten gaven.

[bewerk] Vroege ontdekking

Hoe eerder ontdekt wordt dat iemand borstkanker heeft, hoe beter de behandelingsmogelijkheden zijn en hoe hoger de kans op overleving. Vroege ontdekking is dus belangrijk.

[bewerk] Zelfonderzoek

Door maandelijks zelfonderzoek van de borsten kan men borstkanker vroeger opsporen. Bij vrouwen die nog menstrueren is het verstandig dit onderzoek ongeveer een week na de menstruatie te doen, omdat borsten vóór de menstruatie enigszins gezwollen en pijnlijk kunnen zijn. Wanneer men de borsten maandelijks onderzoekt, weet men ook hoe de borsten "normaal" aanvoelen, en heeft men sneller door, wanneer er iets veranderd is. Instructies voor dit zelfonderzoek vindt u verder hier.

[bewerk] Bevolkingsonderzoek

In Nederland is er een bevolkingsonderzoek waarbij alle vrouwen tussen de 50 en 75 jaar elke twee jaar onderzocht worden op borstkanker. Dit gebeurt door het maken van een röntgenfoto van de borsten, een mammografie. De bedoeling hiervan is, borstkanker in een zo vroeg mogelijk stadium op te sporen. Het komt echter ook vaak voor, dat vrouwen na zo'n routinematige foto nog eens terug moeten komen voor nader onderzoek, omdat er een afwijking lijkt te zijn. Uiteindelijk kan dan blijken dat de vrouw toch geen borstkanker heeft en dat alle angst en ongerustheid "voor niets" is geweest. Deze belasting voor vele vrouwen wordt hopelijk gecompenseerd door het feit dat er bij enkele andere vrouwen dankzij het onderzoek borstkanker gevonden wordt in een zo vroeg stadium, dat genezing of langdurige overleving mogelijk is.

[bewerk] Diagnose

Hoewel er met een lichamelijk onderzoek, een mammografie, een echo en/of een bioptie vaak al een zeer groot vermoeden op borstkanker kan bestaan, kan de definitieve diagnose pas gesteld worden door de patholoog, wanneer deze borstweefsel dat meestal door een operatie is weggehaald, onder de microscoop kan beoordelen.

Door onderzoek van de patiënt en van de tumor wordt de borsttumor ingedeeld in een bepaalde soort en categorie, en wordt het stadium van de borstkanker bepaald. Dit is belangrijk, om een mededeling te kunnen doen over de prognose en om te bepalen, welke behandeling noodzakelijk is.

De patholoog kan bovendien enige speciale kleuringen doen van het weggehaalde weefsel, waardoor bepaald kan worden, of er speciale behandelingsmogelijkheden zijn, zoals hormoontherapie of immunotherapie.

[bewerk] Soort borstkanker

Er bestaan verschillende soorten borstkanker, die ontstaan uit verschillende cellen.

ductaal carcinoom (komt het meeste voor, bij 65 - 90%)
lobulair carcinoom (10%)
medulair carcinoom (5%)
papillair carcinoom (1%)

[bewerk] TNM classificatie

De TNM classificatie voor borstkanker is als volgt:

T (grootte van de tumor, dat wil zeggen van de knobbel in de borst)

Code	Betekenis
Tis (T in situ)	er zijn kwaadaardige cellen, maar deze lijken nog niet invasief te zijn geworden.
T1	de tumor is < 2 cm groot
T2	de tumor is 2-5 cm groot
T3	de tumor is > 5 cm groot
T4	de tumor is ingegroeid in de borstwand of huid, of leidt tot ontstekingsverschijnselen. (NB de grootte van de tumor maakt dan niet uit).

Het N-gedeelte van de TNM classificatie, namelijk kenmerken van de lymfeklieren in de oksel, of soms van lymfeklieren op andere plaatsen dicht bij de borst, bestaat uit N0 (geen aanwijzingen voor uitzaaiingen in de lymfeklieren) en N1, N2 en N3 (in oplopende mate uitzaaiingen in de lymfeklieren).

Het M-gedeelte van de TNM classificatie gaat over eventuele metastasen (uitzaaiingen) op afstand). Hierbij staat M0 voor geen aanwijzingen voor uitzaaiingen elders in het lichaam en M1 voor geconstateerde uitzaaiingen elders in het lichaam.

[bewerk] Stadium

Naast de indeling volgens de TNM-classificatie is nog een indeling in stadia mogelijk. Deze geven een beter beeld van de behandelingsmogelijkheden en van de prognose.

stadium	beschrijving
stadium 0	carcinoma in situ: dit komt overeen met Tis stadium
stadium I	T1N0M0 (tumor < 2 cm, geen lymfeklieren aangedaan of uitzaaiingen)
stadium IIa	T2N0M0 (tumor 2-5 cm, geen lymfeklieren aangedaan of uitzaaiingen) of T1N1M0 (tumor < 2 cm, lymfeklieren wél aangedaan, geen uitzaaiingen)
stadium IIb	T3N0M0 (tumor > 5 cm, geen lymfeklieren aangedaan of uitzaaiingen) of T2N1M0 (tumor 2-5 cm, lymfeklieren wél aangedaan, geen uitzaaiingen)
stadium III	Alles meer dan stadium IIb, maar géén metastasen aangetoond (M0)
stadium IV	Alle T en N stadia, metastasen (uitzaaiingen) zijn aangetoond (M1)

[bewerk] Hormoongevoeligheid / bijzondere kenmerken

De patholoog kan bepalen, of een tumor snel groeit (dan zijn er veel celdelingen te zien) of niet. Ook kan de patholoog zien, hoeveel de tumorcellen nog lijken op de oorspronkelijke borstcellen, met andere woorden hoe goed of slecht de cellen gedifferentieerd zijn. De patholoog kan ook van elke tumor bepalen, of deze hormoongevoelig is (dan zijn er op de kankercellen receptoren te vinden voor de vrouwelijke hormonen oestrogeen en/of progesteron). Wanneer een tumor nog hormoongevoelig is, is dit in principe goed nieuws, omdat het onderdrukken van de vrouwelijke hormonen dan de groei van de tumor kan remmen. Hiervoor bestaan medicijnen.

Ook kan getest worden op de Her2Neu-receptor. De aanwezigheid van deze receptor was altijd slecht nieuws, omdat deze soort tumoren agressiever is. Maar er bestaat nu een medicijn dat precies op deze receptor aangrijpt, waardoor ook dit soort kankercellen geremd zou kunnen worden.

[bewerk] Behandeling

Het is gebruikelijk dat vrouwen met borstkanker een combinatie van de hieronder genoemde behandelmethoden krijgen. De keuze en de volgorde van de verschillende behandelingen is ondermeer afhankelijk van de kenmerken van de tumor, het stadium van de ziekte en van de leeftijd waarop borstkanker wordt geconstateerd.

[bewerk] Operatie

Bij de meeste patiënten met borstkanker is het noodzakelijk om de tumor chirurgisch te verwijderen. Bij redelijk kleine tumoren (stadium Tis, T1 en T2) kan men meestal kiezen tussen een borstbesparende operatie, waarbij alleen de tumor en een klein gebied eromheen weggehaald wordt, of een totale verwijdering van de borst (mastectomie). Bij grotere tumoren is er helaas soms geen keuze meer en moet de hele borst verwijderd worden. Een prothese of reconstructie is dan vaak mogelijk.

[bewerk] Lymfeklieronderzoek tijdens de operatie

De lymfeklieren in de oksel bij de aangedane borst moeten meestal onderzocht worden door de patholoog, omdat hierin mogelijk kleine uitzaaiingen te vinden zijn, die men met het blote oog of met röntgenfoto's of echo's niet kan vaststellen. Vaak wordt hiervoor tijdens de operatie een schildwachtprocedure uitgevoerd, waarbij men de schildklier opspoort waar het tumorgebied direct op draineert (de schildwachtklier). Deze lymfeklier wordt verwijderd en nog tijdens de operatie onderzocht door de patholoog. Is deze lymfeklier niet aangedaan, dan is de kans groot dat de andere lymfeklieren ook "schoon" zullen zijn, en dan hoeft men deze niet te verwijderen. Wanneer de schildwachtklier wel aangedaan is, of wanneer men al vóór de operatie een zeer groot vermoeden heeft op aantasting van de lymfeklieren, worden alle lymfeklieren uit de oksel verwijderd.

[bewerk] Bestraling

Na een borstbesparende operatie moet er altijd bestraling volgen van de geopereerde borst (radiotherapie). Dit verkleint de kans op het terugkomen van de tumor in de borst. Een bestraling kan ook in andere gevallen aangeraden worden, om bijvoorbeeld de kans op de terugkeer van de kanker te verkleinen.

[bewerk] Medicatie

Medicatie tegen borstkanker is bedoeld om de kans op terugkeer van de kanker te verkleinen, of om de hoeveelheid kankercellen te verminderen. Het advies om deze medicatie te gebruiken, hangt onder andere af van de leeftijd van de patiënt, het stadium van de borstkanker en speciale kenmerken van de borsttumor (bijvoorbeeld de hormoongevoeligheid).

De medicatie valt te verdelen in verschillende categorieën:

chemotherapie (behandeling met medicijnen die de celdeling remmen)
hormoontherapie (behandeling met medicijnen die de werking van de vrouwelijke hormonen afremmen)
Een deel van de patiënten kan in aanmerking komen voor een behandeling met immunotherapie (antilichamen die gericht zijn tegen een bepaald onderdeel van de kankercellen, waardoor het immuunsysteem geactiveerd wordt om deze cellen op te ruimen.

[bewerk] Zie ook

pink ribbon

mastectomie

[bewerk] Externe links

Categorie: Kanker