Roken (tabak)
Van Wikipedia
Roken is het door middel van inhaleren nuttigen van de rook van smeulende tabak. Hoewel de term ook wel gebruikt wordt voor andere genotmiddelen, wordt indien er geen verdere aanduiding gegeven wordt, tabak bedoeld. Tabak, in het bijzonder in gerookte vorm, is een van de meest gebruikte drugs. Het verslavende effect wordt veroorzaakt door de stof nicotine.
Anders dan de meeste andere drugs is tabak niet verboden, hoewel er wel hoge accijns op wordt geheven. Ook anderszins wordt roken ontmoedigd. In Nederland gebeurt dit bijvoorbeeld via de Tabakswet die sinds 1 januari 2004 iedere werknemer het recht geeft op een rookvrije werkplek. In België gebeurt dit onder andere via een gedeeltelijk rookvrije horeca.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Voor de oorspronkelijke bewoners van het Amerikaanse continent is het roken van tabak al zeer lang een onderdeel van de cultuur. Van de Maya's is bekend dat ze rond het jaar 500 al rookten. Aan het einde van de 15e eeuw kwam Christoffel Columbus als eerste Westerling in contact met de tabaksplant. Op 6 november 1492 zette hij twee Spanjaarden, Rodrigo de Jerez en Luis de Torres, aan wal op het eiland Guanahana op de Bahama's. Tot hun verbazing zagen zij dat de bewoners van het eiland gedroogde opgerolde kruiden rookten. Vooral De Jerez vond dit een interessant gezicht, en terug in Spanje in zijn geboortestad Ayamonte liep hij ostentatief op straat te roken. Hij werd prompt opgepakt op verdenking van toverij. Het duurde zeven jaar voordat hij zijn onschuld kon bewijzen en werd vrijgelaten. Een en ander kon niet voorkomen dat de gewoonte zich sindsdien over Europa en verder over de wereld verspreidde.
Tot het begin van de 20e eeuw waren vooral de sigaar en pijp in zwang. Later werden sigaretten populair, toen die goedkoper konden worden geproduceerd. Tot ca. 1975 beleefde het roken een opmars in allerlei facetten van het openbare leven. Rond 1945 was het een heel normaal en vriendschappelijk gebaar om een 14-jarige jongen een 'cigaret' te presenteren met de vraag "rook jij al?" Bioscopen, bussen, trams en treinen waren voorzien van asbakken. Sportprogramma's op televisie (zoals het verslag van de twaalfde Elfstedentocht van 1963) werden niet zelden gepresenteerd door een rokende verslaggever. Tot in de jaren '80 stond bij kapper en schoonheidssalon een glaasje sigaretten op tafel. Op lagere en middelbare scholen stonden leraren rokend voor de klas; op sommige scholen in het hoger onderwijs rookten ook de studenten tijdens de colleges. Hoogwaardigheidsbekleders lieten zich al rokend interviewen, door shagrokende journalisten. Ook Koningin Juliana kwam regelmatig rokend in beeld. Een rookvrije werkplek was, op kantoren, een grote uitzondering. Vergaderingen stonden blauw van de rook.
Sinds de ontdekking dat roken longkanker veroorzaakt (in 1948), wat veel mensen in de oorlog hadden opgelopen door het roken van in krantenpapier gedraaide shagies, kwam er echter ook een tegenbeweging op gang. In heel Europa kwam op de verpakking van rookwaren de waarschuwing te staan, dat roken de gezondheid schaadt. De waarschuwingen werden in de loop der jaren steeds explicieter en indringender. Reclame voor tabak werd, stapje voor stapje, verboden. Het roken in vliegtuigen werd in de jaren '90 verboden; enkele jaren later volgde een rookverbod in het Nederlandse openbaar vervoer. Begin 21e eeuw mag tabak in Nederland en België niet meer worden verkocht aan personen onder de 16 jaar, heeft elke werknemer recht op een rookvrije werkplek en zijn alle openbare gebouwen rookvrij. De enige uitzondering is de horeca, waar (in Nederland en België(in cafés met zware drankenvergunning)) nog volop mag worden gedampt en gesmookt. Maar Nederland en België zijn hierin uitzonderingen: in veel andere Europese landen is het roken in cafés en restaurants inmiddels wettelijk verboden, op straffe van hoge boetes voor zowel de uitbater als de overtreder. In België komen de restaurantuitbaters ondertussen al in opstand omdat ze hun omzet door het rookverbod massaal zien dalen.
[bewerk] Roken en gezondheid
Hoewel roken altijd een genotmiddel is geweest, werd het aanvankelijk ook ingezet als geneesmiddel. Het werd aangewend bij verkoudheid, reuma, koorts, slangenbeten, zweren en zelfs syfilis. De eerste alarmseinen tegen tabak dateren uit 1809, toen de scheikundige Vauquelin waarschuwde dat tabak gif bevat. Een andere reden waarom men tegen het roken kon zijn was haar associatie met criminaliteit. In 1870 rapporteerde een zekere Marambat dat 86,9 % van de gedetineerden roken, wat hem deed concluderen dat 86 % van de rokers hun dagen in de cel zal eindigen. Pas wanneer halfweg de 20e eeuw de eerste ernstige wetenschappelijke rapporten worden gepubliceerd, ontstaan de tegenstanders die zich tegen de sigaret keren omwille van gezondheidsreden. En pas in de jaren zestig van die eeuw kan men spreken van preventie omwille van gezondheidsredenen.
Statistische onderzoeken wijzen uit dat roken (mede)verantwoordelijk is voor een groot aantal sterfgevallen. Ziekten die door roken worden bevorderd zijn onder meer ziekten van hart (hartinfarct) en bloedvaten (atherosclerose), ziekten van de ademwegen (in het bijzonder bronchitis), mondaandoeningen (parodontitis) en kanker (onder meer mondkanker, keelkanker, longkanker, teelbalkanker) en etalagebenen.
[bewerk] Rokerslongen
Een rokershoest ontstaat als iemand langdurig (fors) rookt. De teer die de longen binnenkomt als er een trekje aan een tabaksproduct wordt genomen (bijvoorbeeld een sigaret), zet zich vast op het longweefsel. In de longen bevindt zich een enorm aantal trilhaartjes. Deze trilhaartjes hebben als taak het uit de longen drijven van met afval vervuild slijm. Zonder deze trilhaartjes hoopt zich allemaal vuil op in de longen.
Nicotine, teer en vele andere stoffen die vrijkomen bij het verbranden van tabak, komen de longen binnen. De agressieve gassen uit tabaksrook dringen door de natuurlijke slijmlaag van de longen door. Deze stoffen tasten de cellen aan; de cellen sterven af. Vervolg is dat vele witte bloedlichaampjes komen helpen om de cellen weer op te bouwen. Bij mensen die veel roken komen er geen normale cellen terug, maar nemen slijmproducerende cellen de lege plaatsen in. Deze produceren zeer veel slijm, waardoor de vervuiling in de longen meegenomen kan worden. De hoeveelheid slijm is echter te groot voor de trilharen; deze kunnen het niet meer aan en raken verlamd. Ook nicotine zorgt ervoor dat de trilharen verlamd raken.
De trilharen voeren het slijm met vuil niet meer af; ze zijn immers verlamd en doen bijna niks meer. De hoeveelheid slijm kan nu alleen nog maar afgevoerd worden door het hoesten, de 'rokershoest'. Vooral 's ochtends hebben rokers er last van: de trilhaartjes die hun werk nog enigszins hebben kunnen doen zijn erin geslaagd een deel van het slijm naar boven te brengen. Dit slijm is klaar om uitgehoest te worden. Veel rokers zullen daarom ook 's ochtends moeten hoesten, meer dan overdag het geval is. Elke keer dat er gehoest wordt, neemt de elasticiteit van het longweefsel af. Op een gegeven moment is de rek bijna volledig uit het weefsel en kan er een ziekte ontstaan: longemfyseem. De wanden van longblaasjes en bloedvaatjes scheuren dan.
[bewerk] Percentage rokers in Europese landen
Het aantal rokers in de EU-landen (percentage van de bevolking boven 15 jaar, data: Europese Commissie, 1999)
| Land | Vrouwen (%) | Mannen(%) | Totaal gemiddelde (%) |
|---|---|---|---|
| België | 15 | 31 | 25 |
| Denemarken | 30 | 32 | 31 |
| Duitsland | 30 | 43 | 36.5 |
| Ierland | 31 | 32 | 31.5 |
| Finland | 20 | 27 | 23.5 |
| Frankrijk | 37 | 39 | 38 |
| Griekenland | 28 | 46 | 37 |
| Groot-Brittannië | 28 | 26 | 27 |
| Hongarije | 27 | 44 | 35.5 |
| Italië | 17 | 32 | 24.5 |
| Ierland | 28 | 29 | 28.5 |
| Luxemburg | 27 | 39 | 33 |
| Nederland | 29 | 36 | 32.5 |
| Noorwegen | 32 | 34 | 33 |
| Oostenrijk | 19 | 30 | 24.5 |
| Portugal | 7 | 20 | 13.5 |
| Spanje | 25 | 42 | 33.5 |
| IJsland | 27 | 28 | 27.5 |
| Zweden | 22 | 17 | 19.5 |
| Zwitserland | 27 | 38 | 32.5 |
[bewerk] Roken in de media
Vaak wordt het voorbeeld van belangrijke anderen (ouders en vrienden) een belangrijke reden geacht om met roken te beginnen. Dergelijke voorbeelden zijn ook in de bioscoop en op televisie te vinden. Dit is mede de reden waarom het tegenwoordig in veel landen verboden is om reclame te maken voor rookwaren. Sindsdien proberen sigarettenfabrikanten dan ook vaak om hun producten via andere wegen onder de aandacht van potentiële klanten te krijgen: product placement in films is een voor de hand liggende manier. Sinds de jaren '90 wordt dan ook weer steeds meer gerookt in films. Andere manieren om roken te stimuleren zijn bijvoorbeeld het sponsoren van culturele gebeurtenissen en popconcerten, autorally's, of het onder dezelfde naam opzetten van een kledingmerk dat formeel los staat van de sigarettenfabrikant. In al deze gevallen gaat het feitelijk om reclame.
[bewerk] Colitis Ulcerosa
Roken lijkt iets te beschermen tegen het ontstaan van colitis ulcerosa. Men weet niet waarom dat zo is. Vooral na het stoppen met roken wordt vaker colitis ulcerosa gezien. De nadelen voor de gezondheid wegen hier echter niet op tegen het mogelijke voordeel.
