Centrumpartij (Nederland)
Van Wikipedia
De Centrumpartij (later CP'86 geheten) was een Nederlandse politieke partij aan de uiterste rechterkant van het politieke spectrum. De partij representeerde gedurende de jaren 1980-1998 een gedeelte van extreem-rechts in Nederland.
Inhoud |
[bewerk] Oprichting
De Centrumpartij werd in 1979 opgericht door Henry Brookman, na een afsplitsing van de NVU vanwege de nationaal-socialistische denkbeelden van die partij. Wel behield de nieuwe partij de racistische en xenofobe ideologie van haar moederpartij.
Aanvankelijke was de naam van de partij Nationale Centrum Partij (NCP). Leden van deze partij overvielen echter in februari 1980 een aantal Marokkanen die in de Mozes- en Aäronkerk in Amsterdam een hongerstaking hielden tegen hun dreigende uitzetting. Om deze lieden uit de partij te bannen (en zo de NCP niet met een onmogelijke last op te zadelen bij de naderende verkiezingen van 1981) besloot Brookman zijn NCP op te heffen en opnieuw op te richten als de Centrumpartij. De partij ging de verkiezingen in met een verkiezingsprogramma onder de titel "Eigen volk eerst", dat onder meer het doel van de partij omschreef als "ons verzet tegen de ongecontroleerde invasie van honderdduizenden criminele en parasiterende vreemdelingen in ons overbevolkte land". Daarnaast wilde de partij de banden aanhalen met "Blank Zuid-Afrika" toen Zuid-Afrika net in een internationaal isolement verzeild was geraakt vanwege haar apartheidspolitiek.
Als lijsttrekker werd Hans Janmaat aangetrokken, bijgestaan door oud NVP-lid Wim Bruyn.
[bewerk] Tot aan 1986
Bij de Tweede Kamerverkiezingen 1981 haalde de partij geen enkele zetel.
Na de verkiezingen begon de partij zich voor te bereiden op de Tweede Kamerverkiezingen 1982. Om het daar beter te doen schafte de partij zich een nieuwe leus aan ("Niet rechts, niet links") en profileerde zich als een partij die opkwam voor de belangen van het volk, voor de soevereiniteit (de partij beriep zich zelfs op verzetsidealen) en maakte gebruik van de traditionele tactieken van extreem-rechtse partijen: inspelen op angsten onder de beroepsbevolking over banenverlies aan "goedkope" buitenlanders. In de verslechterende economie van begin jaren tachtig sloeg dit redelijk aan en de partij behaalde bij de verkiezingen 0,8% van de stemmen, wat voldoende was voor een Kamerzetel. Hoewel de verontwaardiging groot was, nam voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog een extreem-rechtse politicus zitting in de Tweede Kamer: Hans Janmaat.
Vrijwel meteen na de verkiezingen braken binnen de partij hevige meningsverschillen uit over de vraag hoe radicaal de partij moest zijn. Toch bleef het electorale succes in eerste instantie aanwezig. De tussenverkiezingen voor de gemeenteraad van Almere leverden 9% van de stemmen op, en de Europese verkiezingen 2,5%. Tijdens het partijcongres van 1984 moest Janmaat zijn voorzitterschap echter neerleggen ten gunste van Nico Konst. Op 15 oktober werd Janmaat door de partij geroyeerd. Hij behield zijn kamerzetel op persoonlijke titel, zodat de Centrumpartij uit het parlement verdween.
Hierna ging het bergafwaarts met de partij. Janmaat nam veel medestanders met zich mee; vooral de ervaren mensen, oudgedienden van andere extreem-rechtse partijen als de NVU, NCP en NPN. De Centrumpartij bleef over als vergaarbak voor mensen die zich nergens anders thuisvoelden. Interne ruzies over de macht volgden, de royementen waren niet te tellen, en door tal van juridische procedures raakte de kas leeg. In deze periode was mr. Pim Lier voorzitter. Deze jurist uit Noord-Brabant was in 1979 bij het grote publiek bekend geworden als een buitenechtelijke halfbroer van koningin Juliana. In 1986 werd hij op zijn beurt uit de partij gezet.
In 1986 volgde een poging tot verzoening met Janmaat, wiens "gematigde" presentatie voor de buitenwacht de enige kans op electoraal succes leek. Op initiatief van het Utrechtse gemeenteraadslid Wim Vreeswijk vond op 29 maart een verzoeningsbijeenkomst in een hotel in Kedichem plaats. De bijeenkomst werd echter verstoord door radicale linkse actievoerders. Het hotel brandde zelfs af en Janmaats latere echtgenote Wil Schuurman raakte blijvend invalide doordat ze een been verloor tijdens de vlucht voor de brand. Tot een verzoening kwam het niet meer en Janmaat deed dat jaar aan verkiezingen mee met een eigen partij, de Centrum Democraten. Geen van beide partijen haalde de kiesdeler en daarmee verdween extreem-rechts geheel uit de Tweede Kamer. Datzelfde jaar werd de Centrumpartij failliet verklaard. Er volgde een 'doorstart' onder de naam CP'86.
[bewerk] 1986 tot 1995
De nieuwe naam hielp niet. De CP'86 haalde nimmer een zetel in de Tweede Kamer, en het aantal raadszetels kalfde af. Door steeds beter wordende economie was dat het begin van het einde. Justitie begon de partij in de gaten te houden en toen de partijleiding - inmiddels is de Rotterdamse Martijn Freling partijvoorzitter - in 1995 tijdens een openbare partijbijeenkomst racistische uitlatingen deed, werd het gehele bestuur aangeklaagd wegens leiding geven aan een criminele organisatie. Een veroordeling volgde.
[bewerk] 1995 tot 1998
Het Openbaar Ministerie maakte werk van de aanklacht uit 1995 en vroeg aan de rechter om vast te stellen dat CP'86 geen politieke partij meer is, maar een criminele organisatie. In 1997 werd de partij veroordeeld als criminele organisatie die zich stelselmatig schuldig maakte aan het aanzetten tot vreemdelingenhaat. Naar aanleiding hiervan werd in 1998 op aanwijzing van de minister van Justitie een verbod op en een ontbinding van de partij gevorderd. Op 18 november van dat jaar deed de rechtbank uitspraak. De rechter stelde dat de partij het oproepen en aanzetten tot, dan wel het bevorderen van discriminatie van en geweld tegen allochtonen beoogde, hetgeen "in strijd is met de openbare orde zodat zij verboden dient te worden verklaard en zal worden ontbonden."
Partijvoorzitter Freling besloot niet in hoger beroep te gaan. De organisatie werd opgeheven. Eerder dat jaar was op 3 juli de Nieuwe Nationale Partij (NNP) opgericht. De top bestond uit de Volksnationalisten Nederland (VNN) en de partij wordt in feite een voortzetting van CP'86 onder een andere naam. Justitie liet de nieuwe partij echter met rust omdat het bestuur niet bestond uit de kopstukken van de voormalige CP'86.
[bewerk] Bronnen
- Centrum Partij Een beschrijving van de bestaansgeschiedenis van de partij van de site Parlement en Politiek
- Het vrouwenbeeld van extreem-rechts in Nederland en in het Buitenland Hoofdstuk 2, een overzicht van partijen en ideologie van extreem-rechts in Nederland
- De Partijen Overzicht van extreem-rechtse partijen uit het dossier "Extreem-Rechts" van het NRC Handelsblad, d.d. 8 juni 2000
