Filips van Marnix van Sint-Aldegonde
Van Wikipedia
Filips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde (Brussel, tussen 7 maart en 20 juli 1540 – Leiden, 15 december 1598) was een Zuid-Nederlands schrijver, politicus, geleerde en assistent van Willem van Oranje. In het Frans luidde zijn naam Philippe de Marnix, seigneur de Sainte-Aldegonde.
Marnix is tegenwoordig vooral bekend als auteur van het "Wilhelmus", het Nederlandse volkslied. Of hij daadwerkelijk de schrijver is, staat echter allerminst vast. Wellicht is het aan hem toegeschreven omdat hij schrijver was en voor Willem van Oranje werkte in de tijd dat het "Wilhelmus" is ontstaan.
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
Marnix stamde uit een geslacht van magistraten uit Savoye dat in dienst van Margaretha van Oostenrijk naar de Nederlanden was gekomen. Hij was de broer van Jan van Marnix, heer van Tolosa.
Marnix studeerde theologie in Leuven, Parijs, Dole, Padua en Genève. In de laatste stad studeerde hij bij bij Calvijn en Beza en werd hij een overtuigd calvinist. Hij sloot zich in 1565 aan bij het Eedverbond der Edelen. Na de Beeldenstorm (augustus 1566) vluchtte hij naar Bremen, nadien naar Oost-Friesland waar hij diverse polemische stukken uitgaf. Het bekendste daarvan is "De Byencorf der H. Roomsche Kercke" (1569), een felle satire op de rooms-katholieke Kerk, dat tot het jaar 1761 ten minste 23 drukken beleefde.
Vanaf 1571 was hij in dienst van Willem van Oranje, wiens overgang tot het calvinisme hij bevorderde. Marnix werd een belangrijk medewerker van Willem, en voerde veel diplomatieke missies uit voor De Zwijger. Bij de Eerste Vrije Statenvergadering te Dordrecht was hij Willems afgezant. Tijdens de strijd tegen Spanje (Tachtigjarige Oorlog) werd hij in 1573 door de Spanjaarden gevangen genomen; een jaar later kwam hij vrij na een uitwisseling van gevangenen.
In oktober-november 1576 bereidde Marnix de Pacificatie van Gent voor, waarbij Willems positie in de Nederlanden versterkt werd.
In 1583 benoemde Willem hem tot buitenburgemeester van Antwerpen, een belangrijke bestuursfunctie, en werd hem opgedragen de stad te verdedigen, na de Spaanse Furie. Tegen de Spaanse overmacht onder Parma was dit echter een schier onmogelijke opdracht. Als magistraat en militair blonk Marnix niet uit; daartoe miste hij Willems doortastendheid. Er is dan ook enige grond om hem de val van Antwerpen (augustus 1585) te verwijten. Marnix ging in die tijd zover ervoor te pleiten de gehele Opstand te beëindigen, waarna hij bij Willem en de Staten-Generaal wegens "verraad" in ongenade viel.
Teruggetrokken op zijn kasteel bij Souburg wijdde hij zich aan het schrijven. De Staten van Holland droegen hem in 1594 op de bijbel te vertalen, waarvoor hij naar Leiden verhuisde, maar door zijn overlijden (1598) kon hij die klus niet klaren.
Minder bekend is Marnix' werk als cryptograaf. Hij wordt beschouwd als de eerste cryptograaf in Nederland (cf. het boek The Codebreakers). Hij ontcijferde bijvoorbeeld versleutelde berichten van de Spanjaarden, voor Willem van Oranje. Illustratief is dat hij zijn encryptie-belangstelling heeft laten doorklinken in het Wilhelmus: de beginletters van de coupletten vormen de naam willem van nassov.
Marnix van Sint-Aldegonde heeft een belangrijke bibliofiele verzameling nagelaten.
[bewerk] Trivia
- Naar Marnix zijn o.a. de vrijmetselaarsloge Marnix van St Aldegonde, het Marnix Gymnasium te Rotterdam en de serviceclub de Marnixring vernoemd.
- Hoewel het niet zijn voornaam was, geniet de naam Marnix in de 19e, 20e en 21e eeuw in Nederlandstalige landen enige populariteit als voornaam.
- Leden van het geslacht de Marnix de St.-Aldegonde, waarvan het hoofd de titel Graaf draagt, behoren nog steeds tot de hoge Belgische adel. Een nazaat bewoont het omwald neogotisch kasteel (1888) van Bornem.
- In 1887 werd ten tweede male een proces aangespannen door de (Franse) graven 'de Sainte-Aldegonde' tegen de (Belgische) graven 'van Marnix', welke laatste familie reeds in 1885 het proces won dat door de eerste was aangespannen wegens het voeren van de titel 'de Sainte-Aldegonde' (bron: Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage, 22 en 23 mei 1887).
[bewerk] Literatuur
- 1952 Marnix van St.Aldegonde - F. van Kalken en T. Jonckheere.
- 1979 Filips van Marnix, de intellectueel in de politiek (in: Jan en Annie Romein - Erflaters van onze beschaving)
