Franco-Vlaamse School

Van Wikipedia

De Franco-Vlaamse School of Nederlandse School genoemd, is een stijlrichting van polyfone vocale muziek in de 15^e- en 16^e eeuw.

Inhoud

1 Algemeen
2 Indeling
3 Externe links

[bewerk] Algemeen

Een nationalistische reflex ligt wellicht aan de oorsprong van de onderscheiden benamingen die Nederlandse, Franse en Vlaamse muziekwetenschappers voor de polyfonisten uit de Lage Landen hebben bedacht. De benamingen dekken overigens beslist dezelfde lading waar het de stijlen, periodes en componisten betreft. De "Nederlandse School" of de "Nederlandse polyfonisten" (met de nadruk op "Nederlands") zijn als verzamelnaam bedacht door muziekwetenschappers van het jonge "Koninkrijk der Nederlanden", dat van 1814 tot 1830 de huidige Beneluxlanden herenigde. Aan het begrip "Franco-Vlaamse School" wordt om voor de hand liggende redenen door Franse musicologen de voorkeur gegeven, hoewel de term historisch noch actueel steek houdt. En de Leuvense professor, dr. Ignace Bossuyt, lanceert het begrip "Vlaamse polyfonisten" waarschijnlijk vanuit dezelfde reflex die erin bestaat om hetzij de betrokkenheid van de eigen natiestaat dikker in de verf te zetten, hetzij - erger - het die eigen natiestaat niet te ontzeggen het avontuur van de Nederlandste polyfonisten geheel voor zich op te eisen en toe te eigenen.

Aangezien de toenmalige landsgrenzen enige vergelijking met de landsgrenzen vandaag niet geheel plegen te doorstaan, kan het begrip "Nederlands" voor verwarring zorgen. Weinig van de componisten die onder deze noemer worden samengebracht, zijn immers geboren op het grondgebied van het huidige Koninkrijk der Nederlanden. Het begrip "Nederlands" slaat uitdrukkelijk op de Lage Landen, die grotendeels overeenstemmen met de huidige Beneluxlanden en het door Frankrijk bezette deel van de Nederlanden. Verreweg de meeste en belangrijkste componisten zijn geboren in de historische graafschappen Vlaanderen en Henegouwen en in het hertogdom Brabant. Gedurende periodes van politieke stabiliteit in de 15de en 16de eeuw, m.a.w. tussen twee oorlogen in, waren deze gewesten binnen de Nederlanden het kerngebied van alle noemenswaardige economische en daarmee ook culturele activiteit, alhoewel niet alle centra terzelfder tijd even toonaangevend waren over de hele periode. Tegen het einde van de 16de eeuw was het kerngebied van muzikale vernieuwing niet alleen naar Italië verlegd, maar ook met autochtone Italianen bemand (Jacopo Peri, Carlo Gesualdo, Claudio Monteverdi).

Ofschoon de componisten geboren waren in de Lage Landen, vonden ze meestal emplooi buiten de Nederlanden, met name in Italië, Frankrijk, het Heilig Roomse Rijk (Duitsland, Oostenrijk, Bohemen, ...), Spanje, Engeland, Hongarije, Denemarken en andere delen van Europa. De verspreiding van hun componeerstijl, in de hand gewerkt door de revolutionaire ontwikkelingen op het gebied van de muziekdrukkunst vanaf 1501, creëerden de eerste werkelijk internationale stijl sinds de opgelegde eenvormigheid van de Gregoriaanse gezangen in de 9de eeuw.

Muzikaal gezien begint het tijdperk der Nederlanders met de waarneming van de terts en de sext als reine intervallen (in de middeleeuwen werden alleen het octaaf en de kwint als rein beschouwd).

De muzikale hegemonie der Nederlanders werd een halt toegeroepen op het concilie van Trente, waar van de kerkmuziek de goede verstaanbaarheid gevergd werd waar polyfone composities in eerste instantie niet op zijn gericht. Vanaf dan neemt het belang van de Italiaanse muziek en haar invloed buiten het schiereiland gestadig toe om vervolgens gedurende een tweetal eeuwen, en in weerwil van een a posteriori hoog ingeschatte Duitse concurrentie van Schütz over Buxtehude tot Bach, in de perceptie van tijdgenoten stand te houden.

[bewerk] Indeling

Binnen de Franco-Vlaamse School worden vaak vijf generaties onderscheiden als ijkpunten om vat te krijgen op de ontzaglijk rijke materie en de stijlevolutie.

[bewerk] De Nulgeneratie (circa 1380-1420)

De musicologen zijn niet geneigd de Nederlandse polyfonisten die omstreeks 1400 actief waren, niet zelden al buiten de Nederlanden (zoals in Italië waar zij al een behoorlijke reputatie opbouwden), niet zelden afkomstig uit de Romaans- en Nederlandstalige gebieden van het historische Prinsbisdom Luik, tot de eerste generatie componisten van de Nederlandse School uit te roepen. Derhalve worden ze hier verzameld als de nulgeneratie.

[bewerk] Eerste Generatie of Eerste Nederlandse School (circa 1420-1470)

Deze periode wordt ook de Bourgondische School genoemd. De muziek uit deze periode wordt gekenmerkt door isoritmiek en het toenemend belang van de vierstemmigheid. De mis wordt een autonome muzikale vorm. Belangrijke componisten uit de Bourgondische School zijn:

[bewerk] Tweede Generatie of Tweede Nederlandse School (circa 1470-1500)

Een keuze van componisten uit deze periode:

[bewerk] Derde Generatie of Derde Nederlandse School (circa 1500-1520)

Vanaf de derde generatie trokken veel componisten naar Italië. Muzikaal wordt de gelijkwaardigheid van alle stemmen nagestreefd. De vroegste Italiaanse drukken bevatten werk van componisten uit de Nederlanden en bevorderen de verspreiding van hun stijl, net zoals de fraai verluchte handschriften uit het atelier van Petrus Alamire (Petrus Imhof), door het Bourgondisch-Habsburgse Hof als relatiegeschenken over alle toenmalige vooraanstaande vorstenhuizen verspreid. Belangrijke componisten uit deze periode zijn:

[bewerk] Vierde Generatie of Vierde Nederlandse School (circa 1530-1560)

In de Vierde Nederlandse School verdringen de vijf- en zesstemmigheid de vierstemmigheid. De majeur- en mineurtoonsoorten en de klassieke harmonieleer met regels voor het opheffen van dissonante klanken komen op. Terwijl de componisten uit de Nederlanden nog steeds over heel Europa uitzwermen, ontstaan nu - een aantal decennia nadat Ottaviano Petrucci in 1501 in Venetië voor de eerste keer een bundel met polyfone muziek publiceert - in de Nederlanden, met name in Antwerpen (Susato) en Leuven (Phalesius), de eerste op polyfone muziek gerichte muziekuitgeverijen van enige omvang.

Een keuze uit de componisten uit deze periode:

[bewerk] Vijfde Generatie of Vijfde Nederlandse School (circa 1560-1600)

In de tweede helft van de 16de eeuw is de Franco/Vlaamse stijl over geheel Europa verbreid en niet meer aan de Nederlanden gebonden. Een keuze uit de componisten uit deze periode:

[bewerk] Nabloei (circa 1600-1630)

De vocale muziek van Jan Pieterszoon Sweelinck, Cornelis Schuyt, Cornelis en Jan Verdonck of die van Spanjes laatste kapelmeester van de Capilla Flamenca voor die werd ontbonden, Matteo Romero (Matthieu Rosmarin), behoort tot de nabloei van de Nederlandse School.

[bewerk] Externe links

- Engelse webstek met overzicht van de muziekgeschiedenis uit de middeleeuwen en renaissance

Categorieën: Muziekgeschiedenis | Renaissance