Friese Vrijheid
Van Wikipedia
Met Friese Vrijheid wordt bedoeld het ontbreken van feodale instituties in het gebied dat oorspronkelijk werd bewoond door de Friezen, met name de huidige provincies Groningen en Friesland en de streek West-Friesland in Nederland en Oost-Friesland in Duitsland. In het bijzonder wordt dan gedoeld op het ontbreken van een landsheer, althans het ontbreken van een landsheer die effectief invloed had.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong
De vrijheid zou verleend zijn door Karel de Grote aan Magnus Forteman, als beloning voor de verovering van Rome. Diverse bronnen maken melding van de zogenaamde Magnuskerren, Het origineel is verloren, volgens sommigen ingemetseld in een muur van een Kerk, waarbij dit de kerk van Almenum, Ferwoude of die Oldeboorn kan zijn. De kopieën die zijn gemaakt, werden als vervalsingen beschouwd. Desondanks kan worden vastgesteld dat het Friese gebied tot het begin van de zestiende eeuw een geheel eigen ontwikkeling doormaakte, waarbij de feodale structuur zoals die door Karel de Grote was ontworpen vrijwel geheel ontbrak.
De Friese vrijheid werd in ieder geval erkend door de Rooms-koning Willem II op 3 november 1248 waarbij hij het Karelsprivilege bevestigde. Dit deed hij na de hulp die de Friezen hadden gegeven bij het beleg van de stad Aken. In 1417 werd dit nogmaals bevestigd door Sigismund die Friesland tot rijksonmiddellijk gebied verklaarde. Daar staat tegenover dat andere keizers Friesland in leen hebben gegeven, zoals bijvoorbeeld Lodewijk IV aan de graaf van Holland
[bewerk] Gevolgen
Het ontbreken van een landheerlijk gezag betekende ook dat er geen centraal bestuur bestond. Met name voor wetgeving en rechtspraak, die in de middeleeuwen nog geen duidelijk gescheiden sferen waren, schepte dat een ernstige leemte. Om die te vullen werden er pogingen gedaan om voor het gehele gebied van de Friezen regels vast te leggen. Uit de verschillende landstreken kwamen daarvoor afgevaardigden bijeen bij de Opstalboom bij Aurich. Later werden die vergaderingen ook in Groningen gehouden.
[bewerk] Einde
De partijtwisten tussen de Schieringers en Vetkopers hebben aanzienlijk bijgedragen aan het einde van de Friese Vrijheid. Deze twisten maakte het voor buitenstaanders aantrekkelijk om, soms met een beroep op oude rechten, zich met de Frieslanden te bemoeien. Tegelijkertijd nam door de rechteloosheid die het gevolg was van deze strijd de roep om een landsheer toe. In het huidige Friesland riep de Schieringer Potestaat Juw Dekama de hulp in van Albrecht III van Saksen. Deze periode is beschreven door Petrus Thaborita.
De Friese vrijheid is in de verschillende gebieden op verschillende manieren ten onder gegaan. In West-Friesland eindigde de vrijheid al eerder met de verovering door de graven van Holland. De Friese Ommelanden in Groningen kwamen steeds verder onder invloed van de stad Groningen en werden uiteindelijk samen met de stad door Karel V toegevoegd aan zijn rijk.In Oost-Friesland eindigde de Friese Vrijheid door de opkomst van de Cirksena's die het tot een graafschap wisten te maken.
[bewerk] Literatuur
- O. Vries, Het Heilige Roomse Rijk en de Friese Vrijheid (Leeuwarden 1986)
- M.P. van Buijtenen, De grondslag van de Friese vrijheid (Assen 1953).
