George Hendrik Breitner

Van Wikipedia

George Hendrik Breitner (Rotterdam, 12 september 1857 - Amsterdam, 5 juni 1923) maakte deel uit van de 'De Tachtigers', een groep kunstenaars die zo genoemd wordt vanwege hun grote invloed op de (Nederlandse) kunstwereld gedurende de jaren 80 van de 19e eeuw. Deze groep bevatte ook kunstenaars als Isaac Israëls, Willem Witsen en poëten als Willem Kloos.

Breitner verhuisde naar Amsterdam in 1886 nadat hij weg was gestuurd bij de kunstacademie van Den Haag vanwege zijn radicale gedrag. Kort hierna werd hij 'ontdekt' door Willem Mesdag, die onder de indruk was van Breitners talent om paarden te tekenen. Mesdag huurde Breitner dan ook in om de paarden en de artillerie te schilderen op diens beroemde Panorama Mesdag.

[bewerk] Breitners stijl

Promenadedek met Drie Dames, Stedelijk Museum Amsterdam, 1897.

Een van de beruchtste uitspraken van Breitner is wel dat hij Vincent van Gogh verweet "kunst voor eskimo's" te maken. Het mag dan ook duidelijk zijn dat de stijl van Breitner mijlenver bij het, toen in de mode zijnde, impressionisme vandaan lag. Waar van Gogh en diens stijlgenoten vooral een illustratie van hun eigen perceptie van de wereld probeerden te creëren met behulp van sterke kleurstellingen en contrasten, probeerde Breitner juist de pure, kale realiteit zo natuurgetrouw weer te geven. Amsterdam bleek hiervoor een prima werkplek.

In Amsterdam begon Breitner stadsscènes en stadsgezichten te schilderen. Vooral de mindere buurten van de hoofdstad, zoals de Jordaan en het Rokin, hadden zijn aandacht. Hij werkte met zeer snelle penseelstreken en probeerde een beeld te krijgen van het leven op straat met zijn werklui, huisvrouwen, dokwerkers, straathonden, etc. De tekeningen van Breitner boden vaak een grijs, ietwat deprimerend beeld van de straten van de hoofdstad.

In 2004 heeft kunsthistorisch onderzoek uitgewezen dat Breitner niet altijd even puur met de werkelijkheid omsprong zoals altijd wordt beweerd. Zo liet hij moedwillig gebouwen die hij niet mooi vond uit het straatbeeld in zijn schilderijen 'verdwijnen'. Ook werden gebouwen gecamoufleerd. Zo is de Beurs van Berlage op een beroemd schilderij van het Damrak compleet verdwenen achter de zeilen van een schip.

Breitner schilderde ook naakten, maar net zoals zijn stadsgezichten waren ook zijn naakten niet een fantasiebeeld van erotische perfectie. Breitners naakten waren duister, boosaardig, deprimerend en zeker niet sensueel.

[bewerk] Breitner en de fotografie

Toen tegen het einde van de 19e eeuw de fotocamera's langzamerhand handzamer en goedkoper werden, begon Breitner met dit medium te experimenteren. Met de fotocamera had Breitner een instrument in handen waarmee hij zijn artistieke doelstelling van het vastleggen van de kale werkelijkheid nog beter kon bewerkstelligen (ogenbliksfotografie). Vooral het vastleggen van beweging en belichting in de stad interesseerde hem en hij werd uiteindelijk een meester op dit gebied.

Breitner is ook een van de weinige kunstenaars die een eigen gezegde hebben. Als het in Amsterdam bijzonder grijs en troosteloos weer is, mopperen Amsterdammers "T'is ver___me echt Breitnerweer".