Gluconeogenese

Van Wikipedia

Gluconeogenese betekent het opnieuw vormen van glucose. Bij de Gluconeogenese wordt glucose uit niet-koolhydraatbronnen, maar vooral uit pyrodruivezuur, gemaakt. Verder kan dat ook in plaats van pyrodruivezuur Glycerine, Di- en Tricarbonzuren zijn. De glycerine is van de afbraak van vetten afkomstig en de di- en tricarbonzuren van afbraak van aminozuren uit het voedsel of bij onvoldoende voedsel (honger) uit het spierweefsel.

Gluconeogenese is niet de omgekeerde glycolyse. Bij de gluconeogenese worden de drie onomkeerbare reactiestappen omzeild. Dit voorkomt dat glycolyse en gluconeogenese tegelijkertijd in de cel optreden. Bij dit proces kunnen enkele tussenstappen van de glycolyse in omgekeerde richting verlopen. Drie reactiestappen zijn veranderd om het proces energetisch mogelijk te maken. De belangrijkste enzymen die nodig zijn bij de gluconeogenese bevinden zich in het cytoplasma van de cel. Een uitzondering hierop is pyrodruivezuur-carboxylase dat zich in het mitochondrium bevindt. De snelheid van de gluconeogenese wordt bepaald door het sleutelenzym fructose 1,6-difosfatase voor de omzetting van fructose 1,6-difosfaat (F-1.6BP) . Acetyl CoA beïnvloedt de activiteit van het enzym pyrodruivezuur-carboxylase in het mitochondrium en citroenzuur doet dat bij het enzym fructose 1,6-difosfatase.

De gluconeogenese gebeurt bij de mens vooral in de lever en in mindere mate in de nieren. Ze is vooral belangrijk als er door zware inspanning veel melkzuur gevormd wordt en bij honger om de bloedsuikerspiegel op peil te houden. Dit melkzuur kan gemakkelijk omgezet worden in pyrodruivezuur dat in de gluconeogenese gebruikt wordt. De gluconeogenese staat onder invloed van het hormoon cortisol uit de bijnierschors en voorziet in glucose als er te weinig glucose in de cellen aanwezig is en als de hoeveelheid melkzuur in het bloed toeneemt. De keuze in het lichaam van gluconeogenese in plaats van glycolyse is zeer belangrijk, omdat de gluconeogenese energie kost en de glycolyse energie oplevert. Het hormoon glucagon stopt bij een te laag glucosegehalte in het bloed de glycolyse en start de gluconeogenese.

De specifieke stappen in de gluconeogenese zijn:

de regulerende stap van de (indirecte) omzetting van pyrodruivezuur in enolpyrodruivezuurfosfaat; vindt gedeeltelijk plaats in de mitochondriën. Hiervoor is een Shuttle-System (de Malat-Aspartat-Shuttle]]) en omvat
- de carboxylering van pyrodruivezuur in oxaalazijnzuur (OA) in het mitochondrium, waarbij 1 molecuul ATP-verbruikt wordt, door het enzym pyrodruivezuur-carboxylase;
- de fosforylerende decarboxylering van oxaalazijnzuur (OA) in enolpyrodruivezuurfosfaat (PEP) in het mitochondrium, waarbij 1 molecuul GTP verbruikt wordt, door het enzym enoldruivezuurfosfaat carboxykinase of kortweg PEP-carboxykinase;
- oxaalazijnzuur wordt tijdelijk omgezet in appelzuur voor transport uit het mitochondrium;
de laatste stap is de vorming van glucose-6-fosfaat (G-6P) uit fructose 6-fosfaat (F-6P) door het enzym fosfoglucose-isomerase. Vrije glucose wordt niet direct gevormd, omdat glucose dit in tegenstelling tot glucose 6-fosfaat makkelijk uit de cel diffundeerd. De laatste stap in de reactie vindt daarom plaats in de lumen van het endoplasmatisch reticulum. Hier bevindt zich het membraangebonden enzym glucose-6-fosfatase dat glucose-6-fosfaat omzet in glucose. Glucose wordt vervolgens voor het transporteren tijdelijk omgezet in cytosol.

[bewerk] Glycolyse en gluconeogenese

Fosfofructokinase, hexokinase en pyrodruivezuurkinase van de glycolyse worden in de gluconeogenese door de betreffende fosfatasen (PEP-carboxykinase, pyrodruivezuur carboxylase en fructose bis-fosfatase, glucose-6-fosfatase) vervangen (afsplitsing van fosfaat en geen terugwinning van ATP). Pyrodruivezuurkinase wordt omzeild, waarbij de twee Nucleoside-trifosfaten (NTPs) ATP en GTP voor de benodigde energie zorgen om de reactie in de gewenste anabole richting te drijven.