Koelkast

Van Wikipedia

Geopende koelkast

Een koelkast is een ruimte die op een lagere temperatuur kan worden gebracht en gehouden dan de omgevingstemperatuur. Hierdoor zijn etenswaren en andere substanties minder snel aan bederf onderhevig, maar niet zo lang houdbaar als bij de hieronder beschreven oudere technieken. Voor een lange houdbaarheidsperiode is diepvriezen noodzakelijk.

[bewerk] Geschiedenis

Sommige koelkasten werden vroeger ook wel ijskast genoemd, als ze gekoeld werden door blokken ijs die door een ijsfabriek werden geleverd of uit een ijskelder werden gehaald. Tegenwoordig zijn de woorden in praktische zin synoniem, maar het woord "ijskast" wordt vaker gebruikt in kringen waar vroeger de ijsman aan de deur kwam.

Voor het tijdperk van de koelkast was men voor het conserveren van voedingsmiddelen vaak aangewezen op andere technieken, zoals wecken, drogen, pekelen en konfijten. Bij deze technieken werd de groei van bacteriën etcetera geremd door respectievelijk het verhitten en vacuum maken, het onttrekken van vocht of het toevoegen van veel zout of suiker. Dit had natuurlijk een nadelige invloed op de smaak, wat bij de koelkast niet meer het geval is.

De koelkast doet in Nederland in de eerste helft van de 20e eeuw zijn intrede. Met de ontwikkeling van moderne koeltechnieken en de verspreiding van elektriciteit konden koelkasten hun eigen koelsysteem krijgen en op het lichtnet worden aangesloten.

[bewerk] Werking

Het "hart" van een koelkast is een warmtepomp: de koelende werking berust op de verdamping van een vloeistof, waarbij energie in de vorm van warmte aan de omgeving wordt onttrokken. De damp wordt in een compressor weer samengeperst en daarna weer vloeibaar gemaakt onder het vrijkomen van warmte die aan de achterkant van de koelkast via een buizenstelsel in de vorm van een rooster (de condensor) wordt afgegeven. Aanvankelijk werd als koudemiddel ammoniak, zwaveldioxide of methylchloride gebruikt, later veelal chloorfluorkoolstofverbindingen (CFK's) zoals Freon R-12. Toen men zich bewust werd van de schadelijke werking hiervan op o.a. de ozonlaag is er gezocht naar alternatieven. Tegenwoordig wordt daarom vaak gebruikgemaakt van andere koudemiddelen, de HFK's waterstoffluorkoolstofverbindingen zoals Suva R-134a of alkanen zoals propaan. De nu nog alom gebruikte term "freon" voor koudemiddelen is sinds de invoering van de HFK's niet meer correct.

Er is ook een koelproces te construeren dat op een gas-, spiritus- of petroleum-brandertje werkt (absorptiekoeling), wat gebruikt wordt in situaties waar geen elektriciteit beschikbaar is, b.v. in caravans.

Verder zijn er thermo-akoestische koelmethoden en stirlingkoelers waarmee heel efficiënte koelkasten zijn te construeren; deze hebben echter nog geen ingang op grote schaal gevonden. In het laboratorium en voor koelboxen wordt wel gebruikgemaakt van het thermo-elektrisch effect (Peltier-effect of solid state cooling).