Mergel
Van Wikipedia
Mergel is een afzettingsgesteente bestaande uit een mengsel van klei en fijnverdeelde kalk. Qua samenstelling neemt dit gesteente een plaats in tussen kalksteen en schalie, de overgangen verlopen gradueel. Hoewel meerdere definities bestaan, wordt in Nederland de regel gehanteerd dat mergel een gesteente is dat voor 25-75% uit kalk bestaat en voor het restant uit klei. Door het grote gehalte aan kleimineralen kan mergel niet zo goed cementeren als kalksteen, waardoor het makkelijker erodeert.
De Zuid-Limburgse naam "mergel" komt waarschijnlijk van het Romeinse "marga". Hieronder verstonden de Romeinen alle niet verharde kalkhoudende sedimenten. De benaming is echter niet juist, daar deze "mergel" voor ongeveer 95% uit kalk bestaat en het dus beter zou zijn om van kalksteen te spreken.
Inhoud |
[bewerk] Het voorkomen van mergel in Nederland en België
Mergel komt ondergronds in vrijwel geheel Nederland voor. Wat men in de volksmond de "mergelgrotten" van de Zuid-Limburgse Sint Pietersberg en de Belgisch-Zuid-Limburgse gemeenten Riemst, Kanne en Vroenhoven noemt, is eigenlijk geen mergel. Deze grotten, die thans nog worden gebruikt als champignonkwekerijen of als beschermde habitat voor vleermuizen, zijn grotten in krijtgesteente, afgezet in de Krijtzee tijdens het Laat-Krijt. Dit krijtgesteente bestaat uit vrijwel alleen kalk en is opgebouwd uit de verkitte skeletjes van algen. In dit gesteente zijn ook de Mosasaurussen van Maastrichtien-ouderdom gevonden.
[bewerk] De winning van mergel
Uit de steentijd zijn ondergrondse groeven bekend voor de winning van vuursteen (nabij Rijckholt). Uit de Romeinse tijd zijn enige winningen m.b.v. schachtbouw aangetoond (bij Herkenberg). In de Middeleeuwen kwam de ondergrondse kalksteenwinning op. Bekende Nederlandse mergelgroeven zijn de "grotten" van Valkenburg en de "grotten" van de Sint Pietersberg. Aan het einde van de 19e eeuw wordt het accent verlegd naar de bovengrondse winning in dagbouwgroeven: de firma's ENCI bij Maastricht en Ankersmit in de groeve 't Rooth nabij Margraten.
[bewerk] De toepassing van mergel
Mergel kent verschillende toepassingen, zo wordt het o.a. toegepast:
- als bouwmateriaal, op dit moment in de Sibberberg (Valkenburg aan de Geul).
- in de productie van cement. De ENCI wint de mergel uit de Sint Pietersberg en verwerkt het tot cement door het in ovens te oxideren;
- als kleurstof in de bouw- en keramische industrie: als toevoeging bij de productie van aardewerk, waardoor faience aardewerk kan worden geproduceerd, bijvoorbeeld Delfts blauw;
- als kalkmeststof om de verzuring van de grond tegen te gaan. Daarop zou ook de uitdrukking "uitgemergeld" teruggaan.
- als toevoeging aan veevoer;
- als toevoeging aan een mengsel dat schoorsteengassen ontzwavelt.
[bewerk] De verschillende soorten mergel
Daar de kwaliteit en de materiaaleigenschappen per mergelgroeve sterk van elkaar verschillen, wordt de naam van de regio of belendende dorpen en steden gebruikt om de specifieke mergelsteen aan te duiden:
Sibber blok
Deze mergel komt uit de groeves romdom Sibbe en is momenteel de enige mergel die in de bouw voor met name restauratie en renovatie wordt toegepast. De mergelsteen is zeer homogeen en het beste bestand tegen de invloeden van het klimaat.
Zichener blok
Deze mergel komt uit het Belgische Zichen en is vergelijkbaar met Sibber mergel. De groeves zijn echter gesloten en worden niet meer geëxploiteerd.
Maastrichter blok
Deze mergel komt uit Maastricht en is vergelijkbaar met Sibber mergel. De mergel is echter minder homogeen en bestand tegen het weer. Vanwege het kwaliteitsverschil met Sibber blok wordt deze mergel alleen nog door de ENCI gewonnen.
Deze mergel is veel harder dan Sibber blok en wordt niet gezaagd maar gebroken. De groeves zijn echter gesloten en worden niet meer geëxploiteerd.
Gulpener blok
Is vergelijkbaar met Kunrader blok. Deze mergel is echter gevoelig voor vorstschade. De groeves zijn echter gesloten en worden niet meer geëxploiteerd.
Tauw
Deze mergel is erg taai en bevind zich qua hardheid tussen Sibber en Kunrader in. Deze steen wordt niet meer gewonnen.
[bewerk] Externe links
| {{{afb_links}}} | Grondsoorten | {{{afb_rechts}}} | {{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Fluviatiel of marien: grind - zand - zavel - silt - leem - klei Kalkhoudend: kalk - mergel Korrelgrootte: Lutum (<4µm) - Silt (4 .. 62,5µm) - Zand (62,5µm .. 2mm) - Grind (>2mm) |
