Molen
Van Wikipedia
Een molen is een maalwerktuig met uiteenlopende functies. Hij kan dienen tot het vervaardigen van meel, olie, verf enz. of tot het oppompen van water. Een molen kan worden aangedreven door de wind, door water, door elektriciteit, of door de spierkracht van mensen (handmolen, tredmolen) of dieren (rosmolen).
In Nederland zijn in Kinderdijk de meeste molens in een klein gebied te vinden. Dit zijn poldermolens. Ook de Zaanse Schans heeft diverse molens. In Leiden zijn negen molens. Zie verder: Lijst van windmolens in Nederland
Inhoud |
[bewerk] Soorten molens
[bewerk] Molens naar aandrijfwijze
getijdemolen - handmolen - rosmolen - tredmolen - watermolen - windmolen - watervluchtmolen
[bewerk] Windmolens naar standplaats
[bewerk] Windmolens naar bouwwijze
Amerikaanse windmotor - bovenkruier - grondzeiler - paltrokmolen - spinnenkop - standerdmolen - stellingmolen - tjasker - torenmolen - weidemolen - wipmolen - tonmolen
[bewerk] Molens naar verrichting of product
beukmolen - korenmolen - mosterdmolen - oliemolen - papiermolen - pelmolen - poldermolen - slijpmolen - specerijenmolen - volmolen - zaagmolen - watermolen
[bewerk] Molenbehoud in Nederland
In 1923 werd de vereniging De Hollandsche Molen opgericht om de toenmalige grootschalige sloop van wind- en watermolens te stoppen. Door de introductie omstreeks 1923 van elektriciteit op het platteland was de onbetrouwbare windbemaling overbodig geworden en kon op elk gewenst moment werktuigen hun werk doen. De vereniging heeft een eigen website met onder andere een database van alle meer dan 1200 molens in Nederland.
Momenteel zijn de meeste molens in bezit van gemeentes of stichtingen en worden de meeste molens door vrijwillig molenaars in bedrijf gehouden. Wanneer een molen open is gesteld voor belangstellenden, dan heeft de molenaar aan of bij de molen een speciale blauwe molenwimpel uitgehangen (zie afbeelding).
[bewerk] Actualiteit
[bewerk] 2007: Jaar van de Molens
Het jaar 2007 is uitgeroepen tot (Nederlands) Jaar van de Molens op voorstel van en ondersteund door diverse instellingen en organisaties.
Molens zijn markante herinneringen aan een verleden, dat in Nederland vele eeuwen terug gaat. In 1407 werd de eerste poldermolen gebouwd. Een goede reden om 600 jaar na dato, in 2007, het Jaar van de Molens te vieren in Nederland. De organisatie is in handen van de 'Stichting Jaar van de Molens 2007'.
[bewerk] Het begrip "watermolen"
Het begrip watermolen kan tot verwarring leiden, omdat het gebruikt wordt bij twee verschillende indelingen van molens:
1. Naar de aard van de aandrijving: windmolen, watermolen, rosmolen. In dit geval is "watermolen" dus een door water aangedreven molen aan een beek of riviertje.
2. Naar de functie van de molen: korenmolen, oliemolen, zaagmolen, watermolen enz. In dit geval is "watermolen" een molen die water verpompt.
Omdat door watergedreven molens alleen in het oosten en zuiden van Nederland voorkomen is de kans op verwarring over met wat "watermolen" wordt bedoeld gering. In het westen en midden van het land is het een windmolen die water verzet, in het oosten en zuiden van het land een molen die door water wordt aangedreven. Soms wordt beweerd dat het gebruik van "watermolen" voor een molen die water verzet een foutieve benaming is, en dat men dat poldermolens moet noemen. Daar valt twee dingen tegen in te brengen:
1. Al eeuwen lang spreekt men in in het midden en westen van het land in bestekken, rekeningen, advertenties waarin molenaars worden gevraagd enz. over "watermolen" en "watermolenaars". Men kan toch moeilijk volhouden dat in al die gevallen het woord watermolen onjuist is gebruikt!
2. Niet alle windmolens die water verzetten zijn poldermolens! Er werden vroeger ook windmolens ingezet voor het verpompen van water van de ene boezem naar de andere. Deze molens bemaalden géén polders. Men noemde deze molens "strijkmolens" omdat ze, met een geringe opvoerhoogte, het water van de ene naar de andere boezem "streken". Verder is bij een droogmakerij als de Schermer met ruim 50 molens slechts een beperkt aantal daarvan "poldermolen"; de rest stond aan de rand van de polder en was ondermolen, middenmolen of bovenmolen. Die werden ook wel ringmolens genoemd.
[bewerk] Stand van de wieken
Op dit moment zijn de volgende standen nog actueel:
- De onderste wiek voor de romp staat voor komen en vreugde, dit kan dus zowel geboorte als huwelijk zijn. Bij geboorte blijft de molen ongeveer een week in deze stand staan, bij huwelijk alleen de dag van de huwelijksvoltrekking. Als de molen in deze stand staat wordt hij soms ook nog versierd met vlaggetjes of bijvoorbeeld een zaanse tooi.
- De onderste wiek voorbij de romp staat voor over / voorbij, dit is dus vaak overlijden. De molen blijft vanaf het moment van overlijden tot aan de begrafenis in deze stand staan.
(Let op! in de Nederlandse provincies Noordbrabant, Limburg en delen van Gelderland en de aangrenzende streken van België en Duitsland zijn de standen voor geboorte vreugde en rouw anders.)
- De kruisstand (diagonaal) is de ruststand. Dit komt voor als de molen voor een langere periode niet gebruikt wordt (bijvoorbeeld bij de wind-watermolen, op het moment dat er voor een langere periode geen regen verwacht wordt en de molen niet hoeft te malen). Toen de wieken nog niet van staal waren, werd dit gebruikt om doorhangen te voorkomen.
[bewerk] Naar molens genoemd
- betonmolen - draaimolen - droogmolen - gebedsmolen - koffiemolen - pepermolen - zweefmolen - hengelmolen
[bewerk] Verwante onderwerpen
- Gilde van Vrijwillige Molenaars
- Windrecht
- 2007: Jaar van de Molens
