Oöliet
Van Wikipedia
Ooliet (Grieks: oon = ei; lithos = gesteente; Engels: Oolith) is een klastisch sedimentair gesteente dat gevormd wordt door ooiden, afgeronde, uit concentrische lagen kalk of klei opgebouwde korrels. In de regel zijn de ooiden tussen een paar milimeter en enkele centimeters groot.
[bewerk] Opbouw
Meestal zijn de ooiden opgebouwd uit kalk (calciet of aragoniet), maar ze kunnen ook uit fosfaat, kiezelzuur, dolomiet of ijzerhoudende mineralen als hematiet bestaan. In het geval van dolomiet of kiezelzuur kunnen de ooiden zijn ontstaan door chemische verwering van kalksteen, waarbij de originele textuur van het gesteente verloren gaat.
[bewerk] Ontstaan
Ooiden worden gevormd in warme, met kalk verzadigd water waarin een sterke golfbeweging voorkomt, zoals in of vlak voor een branding. De ooide begint te groeien rond kleine zandkorrels of schelpfragmenten. Door de golven rollen deze kleine deeltjes heen en weer en functioneren tegelijkertijd als kristallisatiekernen voor neerslaande mineralen. Rond de korrels groeien concentrische schillen van kalk. Als een ooide te zwaar geworden is zal hij langzaam wegrollen naar dieper water, waar hij bezinkt. Op die manier wordt op de plek waar de zeebodem een diepte bereikt waar geen golfwerking meer plaatsvindt een laag ooiden afgezet. Ooliet ontstaat door de diagenese (het veranderen van een sediment naar gesteente) van deze sedimentlaag, meestal door cementatie.
[bewerk] Vindplaatsen
Oolieten zijn geen zeldzame gesteenten en komen in veel gebieden voor. In Engeland komen Jurassische oolitische kalkstenen voor in de Cotswold Hills, op het Isle of Portland, en in de North York Moors. Een bepaald type ooliet, de zogenaamde Bath Stone, geeft de huizen in de werelderfgoedstad Bath hun typische uiterlijk.
In Indiana in de Verenigde Staten is het plaatsje Oolitic genoemd naar ooliet, het is een belangrijke vindplaats van ooliet, die wordt gewonnen als bouwmateriaal. Ooliet is onder andere gebruikt bij de bouw van het Pentagon en het Empire State Building.
Ooliet onder andere ook voor in het Jura van de Zuidelijke Pyreneeën in Spanje, en in de Zuid-Duitse Hauptrogenstein formatie. Rogenstein is in het Duits een synoniem voor ooliet.
Oolieten met hematietooiden komen bijvoorbeeld voor bij Birmingham in Alabama (Verenigde Staten).
