Opstand van de Georgiërs
Van Wikipedia
 Op Russenoorlog staat tekst die in dit artikel ingevoegd zou moeten worden. Daarna kan dát artikel een redirect worden. (Hier melden: Overleg). |
.
De opstand van de Georgiërs was een opstand van Georgische krijgsgevangenen, die waren ingeschakeld als bezettingstroepen. Deze troepen waren gelegerd op het eiland Texel en kwamen in opstand tegen de Duitsers. De opstand begon in de nacht van 5 op 6 april 1945 en eindigde op 20 mei 1945, twee weken na het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Onder de Georgische krijgsgevangenen, de Duitse militairen en de Texelse burgerbevolking vielen in totaal ten minste duizend doden.
[bewerk] De opstand
Op 6 februari 1945 werd op Texel het 822e Georgische Bataljon gelegerd, bestaande uit 800 Georgiërs en 400 Duitsers. Het 822e bataljon was een van de bataljons uit het Duitse zogenaamde Ostlegion programma. Deze bataljons waren samengesteld uit krijgsgevangenen die onder erbarmelijke omstandigheden leefden. Dagelijks stierf een deel aan kou, ondervoeding en ziekten. Om aan deze omstandigheden te ontkomen kozen velen min of meer noodgedwongen voor een plaats in het Ostlegion. Anderen namen wel degelijk vrijwillig dienst in het Duitse leger in de hoop Stalin te kunnen verslaan. Door de Sovjets werden deze soldaten, vrijwilligers of niet, als overlopers beschouwd. Via Frankrijk en 17 maanden verblijf in Zandvoort werden zij uiteindelijk gelegerd op Texel. Op donderdag 5 april gaf de Duitse Commandant, majoor Klaus Breitner, de Georgische commandant, Sovjetkapitein Schalwa Loladze, opdracht om zich met zijn bataljon gereed te maken om de volgende dag om 07:00 uur te vertrekken. De Georgiërs zouden worden ingezet worden tegen de geallieerden in Oost-Nederland. Wilden zij zich nog rehabiliteren voor het feit dat ze in Duitse dienst waren getreden, dan moest dat snel gebeuren, aangezien de geallieerden al voor Berlijn en Bremen lagen, en het einde van de oorlog een kwestie van dagen zou zijn.
Op 6 april 1945 om 01:00 uur ’s nachts precies, kwamen de Georgiërs tegen de Duitsers in opstand. Zij noemden deze operatie de Dag der geboorte. Iedere Georgiër had een Duitser in zijn bataljon toegewezen gekregen die hij moest doden. Aanvankelijk verliep de opstand gesmeerd, maar een tweetal Duitsers zag kans te ontsnappen naar Den Helder. Pogingen van de Georgiërs om de twee Duitse batterijen in het zuiden van Texel te veroveren mislukten. Majoor Klaus Breitner had kans gezien de zuidelijke batterij te bereiken waar hij alarm sloeg. Hierdoor was men op het vaste land in een vroeg stadium reeds op de hoogte van de opstand. Hoewel het Duitse leger al in een staat van ontbinding verkeerde, kwam snel een tegenoffensief op gang. Dezelfde dag werden door de veerboot Voorwaarts ongeveer 600 Duitse soldaten met zware mitrailleurs, mortieren, tanks en enkele stukken geschut via de Mok aangevoerd om de opstand neer te slaan. Zij stonden onder leiding van majoor Erich Neumann. Dezelfde veerboot heeft later vele honderden zwaargewonden afgevoerd naar het vaste land. Vanaf 15:30 uur werd een gelijktijdige beschieting op Den Burg uitgevoerd door de noordelijke -, en de zuidelijke batterij, het geschut van de Mok, geschut van Fort Erfprins (Den Helder), en geschut op Vlieland. In deze 20 minuten durende beschieting werden op Den Burg 1800 granaten afgevuurd.
Op 7 april werden nog eens 200 Duitsers op de Mok afgezet.
De gevechten duurden wekenlang, maar de Georgiërs verloren steeds meer terrein. Het laatst werd er gevochten rond de vuurtoren bij De Cocksdorp. Nadat de opstand was neergeslagen kamden de Duitsers het hele eiland uit, op zoek naar overgebleven Georgiërs. Enkele honderden van hen konden onderduiken bij de Texelse bevolking en zouden de razzia's overleven. De hele geschiedenis duurde tot 20 mei, toen Canadese militairen op Texel aankwamen.
De opstand der Georgiërs heeft het leven gekost aan 117 Texelaars, 482 tot 565 Georgiërs, en ongeveer 600 Duitsers. Met name het aantal gewonde en gesneuvelde Duitsers is onduidelijk en varieert van 420 tot 2347. Ook de materiële schade was groot, met name in de Eierlandse polder.
[bewerk] Executies
Doordat de Texelse bevolking openlijk de zijde van de Georgiërs had gekozen, werden reeds op 6 april 14 willekeurige Texelaars opgepakt en afgevoerd naar "de Mok". Onderweg wisten vier van hen te ontsnappen. De tien overgebleven personen zijn door de Duitsers diezelfde middag op "de Mok" gefusilleerd, zonder vorm van proces. De slachtoffers waren: boekhandelaar Joh. M. Duinker; de gebroeders Andries en Herman Pen van Hotel de Oranjeboom; schoenmaker Jan Witte; de gepensioneerde ambtenaar P. Ruimers; de kantoorbedienden Gerrit Broekman en Jos Oremus; monteur Cornelis Witte; boerenknecht Michiel Keizer; en zijn broer de metselaar Willem Keizer. In de dagen erna zijn door de Duitsers ook zeventig Georgiërs geëxecuteerd.
De stoffelijke overschotten van de geëxecuteerde Texelaars en Georgiërs vond men pas op 22 mei in een massagraf op het strand. De zeventig Georgiërs zijn samen met hun andere op Texel gesneuvelde of terechtgestelde landgenoten herbegraven op de erebegraafplaats op de Hoge Berg. De 228 overlevende Georgiërs zijn na de oorlog uitgeleverd aan de Sovjet-Unie. In 1972 hebben de aansprakelijke Duitse officieren terechtgestaan voor het Landesgericht in Oldenburg. Voor de ten laste gelegde moord werden zij vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. De hoofdverdachte, Inselcommandant Erich Neumann, overleed in 1976.
[bewerk] Herdenking
In Nederland heeft de geschiedenis minder aandacht gekregen dan het aantal slachtoffers zou doen vermoeden. Nog altijd echter komt elk jaar een aantal Georgiërs naar Texel om de opstand te herdenken. In het Luchtvaart & Oorlogsmuseum Texel [1] is een deel van de ruimte gereserveerd voor een permanente tentoonstelling over de opstand. Er zijn enkele tientallen boeken en documentaires over de gebeurtenissen verschenen, waaronder een aantal ooggetuigeverslagen en verhalen van kinderen en van betrokken militairen (zowel Duitsers als Georgiërs).
