Regulariteit (vrijmetselarij)
Van Wikipedia
Inhoud |
[bewerk] Achtergrond
De vrijmetselarij is ontstaan in Londen, Engeland, in 1717, toen eerste vier Londense vrijmetselaarsloges besloten één obediëntie te vormen, de Grand Lodge of London. De oudste loges vormden alzo de oudste obediëntie. Vanuit Londen heeft de vrijmetselarij zich dan verspreid, met succes overigens binnen en buiten het Britse rijk, in casu Engeland, Wales, Schotland en Ierland, en de vele kolonies, in het bijzonder de Verenigde Staten. Verder heeft de vrijmetselarij zich op het Europese continent verbreid, in de eerste plaats Frankrijk, en systematisch de rest van de wereld.
Vandaag de dag bestaat de wereldwijde mainstream-vrijmetselarij uit twee grote richtingen, de Brits-Amerikaanse of Angelsaksische vrijmetselarij, en de Frans-continentale of liberale vrijmetselarij. Buiten enkele exotische opvattingen behoort de overgrote meerderheid van de vrijmetselarij tot één van beide richtingen.
Cultuurhistorisch is het interessant vast te stellen dat de reguliere vrijmetselarij gegroeid is vanuit, en toonaangevend is in landen waar het protestantisme sedert jaar en dag het maatschappelijk cultuurpatroon heeft beïnvloed en geen grote contestatie sedertdien heeft gekend. De irreguliere vrijmetselarij is gegroeid vanuit en toonaangevend in landen waar het katholicisme, tot vrij recentelijk het maatschappelijk cultuurpatroon heeft beïnvloed, of een verandering daarvan tot recentelijk heeft gecontesteerd.
Landen met een protestants cultuurpatroon zijn reeds eeuwen geleden begonnen met het omvormen van de samenleving die in veel mindere mate dogmatisch is. Landen met een katholiek cultuurpatroon zijn slechts zeer recentelijk begonnen met het omvormen van de samenleving in een veel minder dogmatische samenleving. In dergelijke protestantse gebieden werd vlug een rustpunt gevonden in het religieuze indifferentisme, waarbij een vorm van katholicisme-light als evenwichtspunt tussen verschillende religieuze opvattingen werd gevonden. In dergelijke landen is het godsbegrip en waarheidsconcept op zodanige wijze verdund, dat hier weinig of geen aanstoot aan wordt genomen vanuit de wereld van verlichting.
In voormalig katholieke gebieden werd slechts zeer laat, of nog nauwelijks, een rustpunt gevonden, of een evenwicht tussen verschillende maatschappelijke opvattingen. Religieus indifferentisme is daar geen optie voor de wereld van de verlichting, die bijna automatisch een radicale areligieuze tegenhouding zal aannemen. Vandaar dat reguliere vrijmetselaars weinig of geen probleem hebben met de aanwezigheid van een godsconcept of de bijbel bij hun werkzaamheden. Voor hen gaat van deze begrippen reeds lang geen dogmatische waarheidsaanspraak meer uit. En vandaar dat irreguliere vrijmetselaars nog steeds grote problemen hebben met een godsconcept of de aanwezigheid van de bijbel, omdat voor hen deze begrippen nog steeds gelijk staan aan een dogmatische waarheidsaanspraak.
Sedert het ontstaan van de vrijmetselarij in 1717 en de hedendaagse praktijken hebben er zich bijna driehonderd jaar geschiedenis afgespeeld. Vandaag zijn de verschillen in vorm en inhoud tussen de Angelsaksische vrijmetselarij en de Frans-continentale vrijmetselarij groot.
Alhoewel er natuurlijk vele overlappingen zijn is het ten zeerste de vraag of de hardliners van beide tradities zich wel zouden herkennen, indien de mogelijkheid bestond om elkaar wederzijds te bezoeken. Is de grootste gemene deler nog groot genoeg om te kunnen spreken van een wereldwijde broederschap die dezelfde beginselen nastreven, of is men hopeloos gestrand in het kleinste gemeen veelvoud van het eigen grote gelijk.
In essentie gaat de vraag over in hoeverre een historisch gegroeid systeem of organisatievorm kan evolueren, zonder haar wezenskenmerken te verliezen om tot datzelfde systeem of organisatievorm te kunnen blijven behoren. De vergelijking met de biologie dringt zich op. De reguliere vrijmetselarij beschouwt zichzelf als behorend tot het genus, bijvoorbeeld Homo, en de soort daarbinnen, bijvoorbeeld Homo sapiens. Ze beschouwt de irreguliere vrijmetselarij weliswaar als behorende tot hetzelfde genus, bijvoorbeeld Homo, maar niet tot dezelfde soort binnen dit genus, bijvoorbeeld Homo heidelbergensis of Homo neanderthalensis. Volgens de irreguliere vrijmetselarij behoren beiden tot hetzelfde genus en dezelde soort, bijvoorbeeld Homo sapiens. De discussie focust zich op het belang van de verschillen tussen beiden.
[bewerk] Vrijmetselarij de iure - Regulariteit
Op basis van deze historische feitelijkheden noemt de hedendaagse rechtsopvolger van de eerste Grand Lodge of London, de United Grand Lodge of England (and Wales) (U.G.L.E.) zich de Moederloge (Motherlodge) van alle andere vrijmetserlaasobediënties ter wereld. In haar kielzog wordt de U.G.L.E. hierin gevolg door de Grand Lodge of Ireland (G.L.I.) (1725) en de Grand Lodge of Scotland (G.L.S.) (1736). Samen heeft de Britse vrijmetselarij een enorm gezag in de wereld van de vrijmetselarij.
Voor de ene helft van de internationale vrijmetselarij is dit een vanzelfsprekendheid, voor de andere helft getuigt dit van onterechte grootheidswaanzin. Feitelijk gaat er nog steeds een bijzonder groot gezag uit van de moederloge.
Nu is, kort door de bocht gesteld, was tot en met de Tweede Wereldoorlog een loge regulier als ze rechtstreeks wordt erkend door de U.G.L.E., of onrechtstreeks wordt erkend door een obediëntie die erkend is door de U.G.L.E. Na de Tweede Wereldoorlog moet het voorgaande ietwat genuanceerd worden, omdat er vanaf dat moment van de mainstream van de Amerikaanse Grootloges ook een groot gezag uitging. In de verenigde Staten kent elke staat een zelfstandige Grootloge.
De Britse vrijmetselarij stelt acht voorwaarden voorop, opdat een obediëntie van vrijmetselaarsloges als regulier wordt erkend. Deze Basic Principles of Grand Lodge Recognition werden in 1929 vastgelegd. Het zijn:
- de rechtmatige oorsprong,
- het geloof in een opperwezen, de Opperbouwmeester van het Heelal (Great Architect of the Universe),
- de eedaflegging op het Boek der Heilige Wet, het boek dat de woorden van het opperwezen bevat volgens de nationale godsdienst van een land,
- exclusief lidmaatschap voor mannen,
- soeverein zijn binnen het eigen rechtsgebied, wat concreet betekent dat elke loge van één bepaalde obediëntie slechts tot die obediëntie mag behoren, en niet tot een andere, m.a.w. dat de soevereiniteit van een obediëntie over een loge niet gedeeld wordt met een andere obediëntie,
- het tonen van de Drie Grote Lichten, boek, passer en winkelhaak bij alle werkzaamheden,
- een verbod op politieke en religieuze discussies tussen de leden,
- de naleving van de Oude Landmerken (Landmarks) en de Oude Gebruiken (The Old Charges).
De mainstream van de Amerikaanse Grootloges stellen slechts vijf voorwaarden voorop, opdat een obediëntie van vrijmetselaarsloges als regulier wordt erkend. Het zijn:
- de rechtmatige oorsprong,
- de eedaflegging op het Boek der Heilige Wet,
- soeverein zijn binnen het eigen rechtsgebied,
- een verbod op politieke en religieuze discussies tussen de leden,
- de naleving van de Oude Landmerken beperkt tot het beginsel van monotheïsme.
Al deze voorwaarden moeten inhoudelijk worden toegelicht om er een juist begrip van te kunnen hebben.
Een obediëntie is irregulier indien ze niet voldoet aan bovenstaande beginselen, en niet door de Britse vrijmetselaarskoepels of de Amerikaanse vrijmetselaarskoepels als regulier wordt erkend.
Grosso modo zijn twee derden van de internationale vrijmetselarij als regulier te bestempelen. Zij zijn toonaangevend in de Britse eilanden, Nederland en de Scandinavische landen, Noord-Amerika, Australië, Nieuw-Zeeland, en de voormalige Britse koloniën in Afrika en Azië.
De Oude Landmerken zijn belangrijker dan de Oude Plichten. De Oude Plichten zijn belangrijker dan de Antient Charges and Regulations. De gemoederen worden heftig bewogen binnen de vrijmetselarij hieromtrent. Het is een aangelegenheid voor specialisten binnen de vrijmetselarij.
[bewerk] De Oude Landmerken
Het begrip landmerk is van bijbelse oorsprong.
In het boek Spreuken 22, 28 staat: Verleg de aloude grenssteen niet, die je vaderen hebben neergezet. In het boek Deuteronomium 27, 17 staat: Vervloekt wie bij zijn buurman een grenssteen verlegt. En heel het volk zegt: ‘Amen’. In het boek Job 24,2 staat: De boosdoeners verleggen slechts grensstenen, sleuren ongestoord kudde en herder weg.
Hier bepaalt de grenssteen de grenzen van een territorium, en bepaalt dus ook automatisch wat niet tot het territorium behoort. Vaste grenzen vermijden zich herhaalende disputen en eventuele conflicten met ongewenste gevolgen. Het is de erfenis van onze voorvaderen. Deze grenzen werden, bewust én onbewust, vastgesteld door de eerste vrijmetselaars. Dit principe bakent dan ook de grenzen af van de vrijmetselarij, zoals deze oorspronkelijk was geconcipieerd. Zoals zovele instituties in de samenleving, verandert de toepassing en interpretatie hiervan doorheen de tijd, omdat de oorspronkelijke vrijmetselaars sterven, en opgevolgd worden door generaties van nieuwe vrijmetselaars. Deze leven in een andere tijd, en zullen onderhevig zijn aan veranderde opvattingen. De kernvraag is in hoeverre dergelijke evoluties en nieuwe inzichten van nieuwe generaties kunnen blijven kaderen in het historische vastgelegde kader, zonder dat dit kader wordt verlaten. Hieromtrent bestaat discussie en onenigheid.
Het begrip landmerken kwam reeds voor in de General Regulations, een onderdeel van de the Constitutions of the Free-Masons van James Anderson van 1723: Every Annual Grand Lodge has an inherent power and Authority to make new Regulations or to alter these, for the real benefits of this Ancient Fraternity; provided always that the old Land-Marks be carefully preserved.
De definitie werd toen echter niet gegeven. Velen voelden zich geroepen deze definitie aan te rijken.
Hiertoe werd in 1853 een poging ondernomen door Dr. Albert Mackey in zijn boek Jurisprudence of Freemasonry. Hij stelt drie karakteristieken voorop, opdat een beginsel als landmerk zou kunnen worden erkend, namelijk:
- notional immemorial antiquity de oorsprong is niet vast te stellen omdat die in een zo ver vergeten verleden ligt,
- universaliteit, altijd en overal werd het toegepast, zonder uitzondering in tijd en ruimte
- absolute irrevocabiliteit (onintrekbaarheid), bij verwijdering zou de vrijmetselarij niet meer de vrijmetselarij zijn want een wezenskenmerk zou ontbreken
Op basis hiervan kon het 25 landmerken vaststellen. Maar andere auteurs komen tot een ander getal. Een historische discussie onder specialisten woedt sedertdien tot vandaag.
Albert Pike schreef daarom in 1924: There is no common agreement in regard to what are and what are not 'Landmarks.' That has never been definitely settled.
In 1950 kwam de Commission on Information for Recognition of the Conference of Grand Masters of Masons in North America tot slechts drie landmerken, namelijk:
- monotheïsme, of het onveranderbare en blijvende geloof in één God,
- de aanwezigheid van een kopie van De Heilige Wet in de logetempel tijdens de werkzaamheden,
- het verbod op discussie van politieke of religieuze onderwerpen.
[bewerk] De Oude Plichten
De Oude Plichten is een verzamelnaam gegeven aan een aantal middeleeuwse manuscripten, en bevatten historische reglementen van de operatieve bouwvakkersgilden. Er zijn zo een 131 manuscripten gevonden, waarvan het oudste, het Regius manuscript, dateert van 1390. Ze bevatten reglementen en voorschriften die moesten worden nageleefd. Deze zijn naar de vorm door de vrijmetselarij gedeeltelijk overgenomen.
[bewerk] Antient Charges and Regulations
Dit is een lijst van voorschriften die zijn opgenomen in The Book of Constitutions of the United Grand Logde of England.
Voorbeelden zijn: het bestaan van slechts drie graden van leerling, gezel en meester.
[bewerk] Vrijmetselarij de facto – Irreguliere vrijmetselarij
De irreguliere obediënties erkennen het begrip regulariteit niet, en stellen dat bovenvermelde voorwaarden niet de essentie van de vrijmetselarij bevatten, en voorkomen uit een historische mystificatie van de vrijmetselarij door de Angelsaksische vrijmetselarij.
Grosso modo is één derde van de internationale vrijmetselarij als irregulier te bestempelen. Zij zijn toonaangevend in de Romaanse Europese Landen, Zuid-Amerika en de voormalige Franse koloniën in Afrika en Azië.
Slechts in bepaalde gebieden is de strijd nog niet beslecht, en wordt in volle hevigheid gevoerd. Dit zijn voornamelijk de Germaanse landen en hun culturele invloedsgebieden in Oost-Europa, en de landen die op de grens liggen tussen beide cultuurtradities, inclusief Rusland.
Nog steeds zijn er gebieden waar de vrijmetselarij geen voet aan wal krijgt. Dit is voornamelijk zo in gebieden die leven onder één of andere vorm van totalitair bestuur, in casu religieus totalitarisme in islamitische gebieden, en maoïstisch totalitarisme in China en haar kolonies.
