Repubbliche Marinare
Van Wikipedia
De Repubbliche Marinare (maritieme republieken) is de collectieve naam van een aantal belangrijke stadstaten die bloeiden in de middeleeuwen in Italië en Dalmatië. De belangrijkste vier zijn Amalfi, Pisa, Genua en Venetië. De wapens van deze steden komen voor in de vlag van de Marina Militare, de Italiaanse marine. Deze staten wedijverden zowel militair als commercieel met elkaar. Van de 10e tot de 13e eeuw bouwden deze steden vloten ter bescherming van de handelsroutes in de Middellandse Zee en de steden zelf. In hun onderlinge strijd maakten ze deel uit van wisselende allianties en oorlogen.
De vier klassieke maritieme republieken worden altijd in de volgorde hierboven genoemd, naar de volgorde van hun periode van dominantie. Er zijn echter meerdere maritieme republieken geweest in Italië, hoewel minder prominent. Hieronder zijn Gaeta, Ancona, Molfetta, Trani en, in Dalmatië, Ragusa en Zara.
De stadstaten waren republieken in de zin dat ze formeel onafhankelijk waren, hoewel de meesten ontstaan waren uit grondgebied dat ooit onder het Byzantijnse Rijk viel, met uitzondering van Genua en Pisa. Al deze steden hadden een overheid waarin kooplieden een grote rol speelden.
De maritieme republieken hadden een essentiële rol in de kruistochten. Ze leverden schepen voor troepentransport en ondersteuning, maar profiteerden vooral op politiek en handelsgebied. De vierde kruistocht, bedoeld om Jeruzalem te bevrijden, resulteerde in de verovering van Zara en Constantinopel door Venetië.
Elk van de maritieme republieken had op een bepaald punt overzeese gebiedsdelen in bezit, waaronder veel eilanden in de Middellandse Zee, waaronder vooral Sardinië en Corsica, land aan de Adriatische Zee en in het Nabije Oosten en Noord-Afrika.
Inhoud |
[bewerk] De belangrijkste republieken
[bewerk] Republiek Amalfi
De Italiaanse heroveringen van de Byzantijnse keizer Justinianus van 535 werden al snel ongedaan gemaakt door de expansie van het Lombardische koninkrijk in Noord-Italië, waarbij het grootste deel van het exarchaat van Ravenna veroverd werd. Het Byzantijnse rijk behield slechts de controle over kleine stukken van Zuid-Italië en enkele kuststeden als Venetië, Napels, Amalfi en Gaeta.
Amalfi, de eerste van de maritieme republieken die op een internationaal plan belangrijk werd, had intensieve contacten met Byzantium en Egypte. De Amalfitaanse kooplieden wisten het monopolie op mediterrane handel aan de Arabieren te ontworstelen en stichtten in de tiende eeuw handelsbases in Zuid-Italië en het Midden-Oosten.
Een van de belangrijke getuigenissen van de grootsheid van Amalfi is de Tabula de Amalpha, een codex van wetten die de hele middeleeuwen lang geldig bleef en de regels van het maritieme recht beschreef.
In 1135 en 1137 werd de republiek, inmiddels door Rogier II van Sicilië geannexeerd, geplunderd door de Pisanen, op een moment dat de republiek zwakker was door een natuurlijke ramp (overstromingen) en de verovering door Robert Guiscard zestig jaar eerder, in 1073. Deze klappen kwam Amalfi niet te boven en een snelle neergang begon. De rol van handelsmacht in de regio werd overgenomen door Napels en meer in het algemeen door Pisa.
[bewerk] Republiek Pisa
In 1016 slaagden Pisa en Genua erin om, samen met bondgenoten, de Saracenen te verslaan en Corsica en Sardinië te veroveren. Daarmee verkregen ze de controle over de hele Tyrreense Zee. Een eeuw later "bevrijdden" de bondgenoten ook de Balearen.
Pisa, dat toen nog aan zee lag, aan de monding van de Arno, bereikte het hoogtepunt van zijn glorie in de 12e en 13e eeuw toen zijn schepen de westelijke Middellandse Zee beheersten. Aan het eind van de 13e eeuw verscherpte de rivaliteit met Genua zich, vooral omtrent de controle over Corsica en de gunsten van de Heilige Stoel en meer in het algemeen de controle over de Tyrrheense zee. Dit culmineerde in de zeeslag van Meloria, die dramatisch afliep voor de Pisanen. Deze slag betekende het begin van het einde van de Pisaanse macht, alle aanspraken op Corsica liet men vallen en een deel van Sardinië werd aan Genua overgedragen in 1299.
Pisa was hierna gewoon één van de stadstaten van Toscane, eerst nog op het land fel wedijverend met Florence, maar zonder macht op zee.
[bewerk] Republiek Genua
Genua herrees in het begin van de tiende eeuw, toen, na de verwoesting van de stad door de Saracenen, de inwoners zich weer naar de zee keerden. De belangrijke Genuese vloot zorgde ervoor dat de Heilige Roomse keizer de Genuese eisen om het herstel van de autonomie op legislatief en economisch gebied inwilligde.
Het bondgenootschap met Pisa zorgde ervoor dat de westelijke Middellandse zee werd bevrijd van de Saraceense piraten en dat Corsica, Sardinië, de Balearen en Provenza werden heroverd.
Met het instellen van de Compagna Communis ("Gemeenschappelijke Compagnie") waartoe alle handelsconsortia (Compagne) behoorden, en waaraan ook de edelen van de aangrenzende valleien zich verbonden, werd de geboorte van de Genuese Republiek een feit.
Door de deelname aan de eerste kruistocht kwam de comune in een goed vaarwater terecht. De deelname zorgde voor veel priviliges en de Genuezen vestigden zich op meerdere plekken in het heilige land. De republiek had zijn hoogtepunt in de 13e en 14e eeuw, nadat het Verdrag van Nymphaeum getekend werd met de Byzantijnse keizer Michaël VIII van Byzantium, waarmee de Venetianen ontdaan werden van hun toegang tot de handelsroutes van de Zwarte Zee. Iets later kwam de definitieve overwinning van aartsrivaal Pisa in de zeeslag van Meloria (1284).
In 1298 werd bovendien de Venetiaanse vloot verslagen bij het Dalmatische eiland Korčula. Voor de komende zeventig jaar bleef de heerschappij over de zee in Genuese handen, tot aan de tweede grote oorlog met Venetië, die culmineerde in de slag van Chioggia in 1372. Bij deze slag werd de Venetiaan Marco Polo gevangen genomen, die in de gevangenis van het Palazzo San Giorgio zijn reisverhalen aan zijn celgenoot, Rustichello da Pisa, zou doorvertellen.
Na de trieste tussenperiode van de 15e eeuw, waarin pest en buitenlandse overheersing de stad teisterden, was er vanaf de bevrijding door Andrea Doria in 1528 een grote opleving, die ongeveer een eeuw duurde. De republiek, omgeven door sterkere buren als Frankrijk en Savoie, werd uiteindelijk veroverd door Napoleon in 1805 en geannexeerd door het Koninkrijk Sardinië in 1815. Hierdoor was het definitief gedaan met de economische voorspoed, wat de beste vaklieden en een groot deel van de plattelandsbevolking ertoe bracht naar de Amerika's te emigreren.
[bewerk] Venetië
De kracht van Venetië kwam door de handel op het Byzantijnse Rijk, waarvan het aanvankelijk formeel een onderdeel was, hoewel ze in realiteit onafhankelijk waren. Venetië bleef ook daarna in een alliantie met het Byzantijnse Rijk in de strijd tegen de Arabieren en Noormannen.
Rond 1000 werden de piraten die de kusten van Istrië bezetten overrompeld en stond die regio onder Venetiaans bestuur.
In het begin van de 13e eeuw bereikte Venetië het hoogtepunt van zijn macht. Het controleerde de handelswegen van de Middellandse Zee en die naar het Oosten. Tijdens de vierde Kruistocht kreeg Venetië de macht over de belangrijkste handelseilanden en gewesten van het Byzantijnse Rijk. De verwerving van de belangrijke havens Korfoe (1207) en Kreta (1209) garandeerde de handel die zich naar het Oosten uitbreidde en Syrië en Egypte bereikte, de uiteindelijke handelsbestemmingen.
