Samuel Sarphati
Van Wikipedia
Samuel Sarphati (Amsterdam, 31 januari 1813 – 23 juni 1866) was een arts van Portugees-Joodse afkomst die opgroeide in een periode waarin welvaart onder de Joodse gemeenschap eerder uitzondering dan regel was.
Sarphati's ouders waren van relatief eenvoudige komaf, maar wisten hun zoon naar de Latijnse school te sturen om hem later op twintigjarige leeftijd medicijnen te laten studeren in Leiden. Tijdens zijn studiejaren lagen de interesses van Sarphati naast artsenaarij bij hygiëne en in het bijzonder bij de chemie waarvoor hij meerdere onderscheidingen verwierf. Hij promoveerde op 27 juni 1839, waarna hij zich als huisarts vestigde in Amsterdam. In zijn praktijk kwam hij oog in oog te staan met de slechte toestand waarin de Amsterdamse bevolking leefde.
In de midden jaren veertig van de 19e eeuw ontplooide Sarphati zijn organisatorische talenten op verschillende tereinen. Deze activiteiten hadden direct dan wel indirect te invloed op de kwaliteit van leven in de stad. Zo was hij medeoprichter van een handelsschool in 1846, kreeg hij een vergunning in 1847 om afval te verzamelen binnen de stad Amsterdam, stichtte hij in dat jaar de de Nederlandsche Maatschappij van Landbouw en Landontginning, stichtte in 1852 de Vereeniging voor Volksvlijt en in 1855 de Maatschappij voor Meel- en Broodfabrieken.
Deze werken leverden hem verscheidende onderscheidingen op. Zo benoemde koning Willem III hem in 1860 tot Officier in de Orde van de Eikenkroon en bij de opening van het Paleis voor Volksvlijt tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
Hiernaast had Sarphati een grote invloed op de uitbreiding en de verfraaiing van de stad; hij dreef dit zo ver door dat hem het de bijnaam 'Amsterdamsche Hausmann' bezorgde. Goede voorbeelden zijn het Paleis voor Volksvlijt en het Amstel Hotel. Zijn plannen waren zo ambitieus dat ze decennia in beslag namen en Sarphati zelf de volledige realisatie ervan niet meer mocht meemaken. Hij stierf op 23 juni 1866 op 53-jarige leeftijd, drie maanden nadat de eerste stenen van 'zijn' Amstel Hotel gelegd werden.
In 1885 werd er begonnen aan een park in de Amsterdamse buurt de Pijp dat zijn naam draagt: het Sarphatipark. In het midden van dit park is een monument voor hem opgericht. De Sarphatistraat is bekend van de beroemde beginzin uit Nescio's 'De uitvreter': 'Behalve den man die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan den uitvreter.'
