Selfkant
Van Wikipedia
| Wapen | Kaart |
|---|---|
 |
 |
| Basisgegevens | |
| Deelstaat: | Noord-Rijnland-Westfalen |
| Regierungsbezirk: | Keulen (Köln) |
| District: | Heinsberg |
| Oppervlakte: | 42,08 km² |
| Inwoners: | 10.154 (31-12-2005) |
| Bevolkingsdichtheid: | 241 inw./km² |
| Autokenteken: | HS |
| Officiële website: | www.selfkant.de |
| Politiek | |
| Burgemeester: | Herbert Corsten |
Selfkant is een gemeente in de Kreis Heinsberg in Noord-Rijnland-Westfalen (Duitsland). Het de meest westelijk gelegen gemeente van Duitsland (5° 55' OL). De grens met Nederland is 27 kilometer lang, de grens met de rest van Duitsland slechts 6 kilometer.
Inhoud |
[bewerk] Naam
De naam Selfkant kan in de oren van Nederlandstaligen wat eigenaardig klinken vanwege gelijkenis met een woord in hun taal. In het verleden werd deze naam in het Nederlands dan ook wel verkeerd weergegeven als Zelfkant. De naam is volgens de taalkundige dr. Ad Welschen afgeleid van het riviertje de Safel, of Saeffelerbach, die aan de noordkant dwars door dit gebied stroomt en bij Nieuwstadt in de Roode Beek uitmondt. De naam betekent dus niets anders dan Safelkant; hierbij is metathesis opgetreden (wisseling van plaats van medeklinkers). Aan dit beekje ligt ook het dorp Saeffelen, waarvan de naam eveneens naar de beek verwijst. Zie voor deze typisch Limburgse naamgeving de lemma's Swalmen en Voerstreek (geografie en geschiedenis).
[bewerk] Geschiedenis
De belangrijkste heerlijkheid in de Selfkant in de Middeleeuwen was oorspronkelijk Millen, de residentie van de heren van Millen, die in 1282 deel werd van de heerlijkheid Heinsberg. In 1499 werd die weer verworven door de hertog van Gulik en werd Millen de zetel van een Amtmann. De plaatsen Tudderen, Wehr, Susterseel en Hillensberg behoorden tot het Amt Born en vanaf 1709 tot het Amt Sittard. De geschiedenis van de Selfkant is bijna vier eeuwen lang verbonden geweest met die van Sittard en Born, waarmee het tezamen een westelijk stukje Guliks territorium vormde, dat tot aan de Maas (bij Urmond) reikte. Het dialect van de Selfkant is vrijwel hetzelfde Limburgs als het Sittardse stadsdialect.
Van 1794 tot 1815 was de Selfkant deel van het Franse kanton Sittard. Na het Congres van Wenen werd het deel van de Pruisisch Rijnprovincie. De grens met Nederland die toen werd vastgelegd bleef bestaan tot kort na de Tweede Wereldoorlog.
[bewerk] Nederlands drostambt Tudderen
Na de Tweede Wereldoorlog is Selfkant op 23 april 1949 geannexeerd door Nederland als schadevergoeding voor oorlog. Het door de Duitsers gekozen bestuur werd door Nederland naar huis gestuurd, omdat het in strijd was met de Nederlandse grondwet. De Duitse inwoners kregen een Nederlands paspoort met de speciale vermelding "wordt behandeld als Nederlander". Een landdrost werd door de Nederlandse regering benoemd als bestuurshoofd van het drostambt Tudderen, zoals de bestuurlijke naam van de Selfkant nu luidde. De regering wilde een overgangsregeling voor ex-Duitse gebieden instellen. Het Duitse bestuur zou als adviesorgaan functioneren.
In die tijd werd er veel geïnvesteerd in de nu Nederlandse Selfkant, onder andere in het bouwen van woningen en wegen. Ook vestigden veel Nederlanders zich in het gebied. Delen van de stad werden vernederlandst. Tot op heden is de Nederlandse invloed nog aanwezig in deze stad.
In de Nederlandse periode is de N274 aangelegd, die Roermond met Heerlen verbindt. Ook na 1963 is de weg een smalle strook Nederlands grondgebied gebleven en voorzien van ongelijkvloerse kruisingen met Duitse wegen, zodat een paspoort op deze weg niet nodig was. Op 25 februari 2002 is de weg alsnog teruggeven aan Duitsland, en in de loop van 2004 zijn aansluitingen aangelegd met diverse wegen, onder andere met de B56 tussen Gangelt en Susterseel.
In maart 1957 begonnen de officiële onderhandelingen tussen Nederland en Duitsland over de teruggave van het gebied.
[bewerk] Duitse gemeente
Sinds 1 augustus 1963 hoort Selfkant weer bij Duitsland, na betaling van 280 miljoen Duitse mark. Uit het bestaande drostambt Tudderen werden de oude gemeenten Havert, Hillensberg, Höngen, Millen, Süsterseel, Tüddern en Wehr gevormd. Twee maanden later, op 21 oktober 1963, werden weer de eerste gemeenteraadsverkiezingen onder Duits gezag gehouden. De zeven gemeenten werden, met de gemeente Saeffelen uit het Amt Waldfeucht, op 1 juli 1969 samengevoegd tot de gemeente Selfkant.
Met 241 inwoners per km² geldt Selfkant als een landelijke gemeente. Vanwege de gunstige prijs van de grond is de gemeente tegenwoordig zeer in trek bij jonge gezinnen. Ook trekken vele Nederlanders de grens over, om hier een eigen woning te bouwen. Ruim een kwart tot de helft van de inwoners is Nederlands. Bij de burgemeestersverkiezing van 2003 stelde een Nederlandse inwoner zich kandidaat.
[bewerk] Afkomstig uit de Selfkant
Uit deze zelfde streek, maar dan uit de buurgemeente Gangelt, was de familie van grote aardrijkskundige en kartograaf Mercator (Gerard de Kremer) afkomstig.
[bewerk] Kernen in de gemeente
Großwehrhagen, Havert, Heilder, Hillensberg, Höngen, Isenbruch, Kleinwehrhagen, Millen, Saeffelen, Schalbruch, Stein, Süsterseel (Susterseel), Tüddern (Tudderen), Wehr, Millen-Bruch en Dieck.
[bewerk] Bronvermelding
- A.J. Welschen: ‘Herkomst en geschiedenis van de familie Welschen en de geografische verspreiding van deze familienaam’, afl. II, in: Limburgs Tijdschrift voor Genealogie 30 (2002), 68-81, plus afzonderlijke bibliografie in: Limburgs Tijdschrift voor Genealogie 31 (2003), 34-35.
