Steenkool
Van Wikipedia
Steenkool bestaat uit afzettingen van plantenresten die in een geologisch verleden zijn gevormd en daarna langdurig aan hoge druk en warmte zijn blootgesteld, waarbij tamelijk zuivere koolstof en vluchtige verbindingen ontstonden, waarvan de laatste weer grotendeels zijn ontsnapt. De transformatie verloopt met toenemende blootstelling aan druk en temperatuur van veen via bruinkool naar steenkool en antraciet uiteindelijk naar grafiet. Dat voor dit proces in principe geen lange tijd nodig is, is in diverse experimenten bewezen. Hierbij werd organisch materiaal aan sterke druk onderworpen waarbij zich binnen een paar dagen steenkool vormde.
Steenkool is een fossiele brandstof die in grote afzettingen wereldwijd verbreid te vinden is en het is een belangrijke energiebron voor industriële processen en elektriciteitscentrales. Ook wordt het na ontgassing als cokes gebruikt in hoogovens als koolstof- en energiebron bij de productie van ijzer.
Voor energieopwekking is het de laatste decennia steeds minder in trek omdat bij de verbranding ervan veel meer kooldioxide, een broeikasgas, ontstaat dan bij de verbranding van aardolie of aardgas, en omdat het vaak vrij sterk verontreinigd is met o.a. zwavel waardoor bij de verbranding ook het schadelijke zwaveldioxide als bijproduct ontstaat. Het blijft echter een van de goedkoopste fossiele brandstoffen.
In steenkoolafzettingen zijn vaak de afdrukken van de fossiele planten waar de kool uit is ontstaan nog heel goed te herkennen.
Inhoud |
[bewerk] Kolenmijnen
In de oudheid, bv. bij de Romeinen, was al bekend dat steenkool als brandstof te gebruiken was, maar omdat hout toen nog veel gemakkelijker te krijgen was gebruikte men het om aan warmte-energie te komen. Hout werd bovendien al vele eeuwen gebruikt. Sinds de uitvinden van het vuur heeft men al hout om warm te worden. Steenkool werd ook alleen gebruikt als het dicht aan de oppervlakte lag en zo goedkoop te delven was. Toen in middeleeuws Europa de houtvoorraad slonk werd het econonomisch interessanter om de productie van steenkool op te pakken en werden er langzamerhand nieuwe mijnen aangelegd.
[bewerk] Steenkoolwinning in Nederland
De steenkoolwinning in Nederland vond plaats in twee regio's: de Oostelijke Mijnstreek en de Westelijke Mijnstreek. Vanaf de 13e eeuw werd steenkool gedolven in de omgeving van het dal van de Worm nabij Rolduc. Bij octrooi van Maria Theresia ontving de Abdij Rolduc op 2 januari 1723 het recht tot het exploiteren van de steenkoolmijnen in het gebied van Kerkrade. Bij wet van 24 juni 1901 werd beschikt dat in Zuid-Limburg van Staatwege kolenmijnen zouden worden ontgonnen. Naast de particuliere mijnen ontstonden zo de mijnen Wilhelmina (Terwinselen-Kerkrade, 1909), Emma (Hoensbroek-Heerlen, 1918), Hendrik (Rumpen-Brunssum, 1918), Maurits (Geleen-Lutterade, 1927). Onder het Kabinet-Den Uyl is aan deze steenkoolonginning door de staat een einde gekomen. De staatsmijn Beatrix (Vlodrop) is daardoor nooit tot exploitatie gekomen Het chemische bedrijf DSM (Dutch State Mines) is voortgekomen uit deze voormalige Staatsmijnen.
[bewerk] Steenkoolwinning in België
Men schat dat de winning van steenkool in Wallonië reeds begon in de Romeinse tijd. Vanaf 1229 vindt men sporen van reglementen over de uitbating van "carbonières". Met de invoering van de stoommachine begint de echte ontwikkeling van de mijnbouw, met name in de Borinage, het Centrum en Luik. Henegouwen produceerde in 1810 meer dan 1 miljoen ton steenkool per jaar. Er waren op het hoogtepunt in totaal 149 steenkoolmijnen.
In 1901 vond André Dumont de eerste steenkool in As (Limburg). In 1917 startte de productie in de mijn van Winterslag. Later volgden de mijnen van Beringen, Eisden, Waterschei, Zwartberg, Zolder en Houthalen.
In de jaren '50 sloot ongeveer een derde van de Waalse mijnen. Op 8 augustus 1956 vond de mijnramp van Marcinelle plaats, waarbij 262 mensen omkwamen.
In 1964 fusioneerde de mijn van Houthalen met die van Zolder, ze werden ook onder de grond met mekaar verbonden. In 1966 werd de mijn van Zwartberg gesloten, hetgeen gepaard ging met bloedige stakingen. In 1992 sloot Zolder als laatste Limburgse mijn.
[bewerk] Steenkool omzetten in vloeibare brandstoffen
Zuid-Afrika bezit grote voorraden steenkool die het land nog honderden jaren van energie zouden kunnen voorzien. Olie wordt er echter nauwelijks gevonden. In de apartheidstijd werd Zuid-Afrika door vele landen bedreigd met een handelsboycot, zodat daardoor geen olie ingevoerd zou kunnen worden. Om dit te voorkomen is een complete industrietak uit de grond gestampt om kolen om te zetten in vloeibare brandstoffen en grondstoffen voor de chemische industrie. Het staatsbedrijf dat zich hier mee bezighield heette SASOL en was gevestigd in Sasolburg. Na 1994 is een deel van deze industrie, die politiek niet meer nodig was omdat het land nu volop olie kon krijgen, gesloten maar net als in Nederland bij DSM is er wel een chemische industrie overgebleven rond Sasolburg.
[bewerk] Gebruik
Tot de jaren '60 van de 20e eeuw werden veel huizen in Nederland en België met kolenkachels verwarmd. De kolen werden in zakken aangevoerd (ze werden per mud afgerekend) en in de kolenhokken en -kelders gestort, waaruit ze in een kolenkit werden geschept om ze te gebruiken. De opkomst van het aardgas heeft de kolenkit uit de huiskamers doen verdwijnen.
Bij opwekking van energie in een kolencentrale wordt veelal steenkool gebruikt. Daarnaast wordt steenkool gebruikt voor de productie van cokes en als reductiemiddel in hoogovens (injectiekolen).
[bewerk] Eigenschappen
| soortelijk gewicht (kg/m3) | 1250-1400 |
| stookwaarde (MJ/kg) | 24-32 |
| vorige stof: bruinkool |
steenkool | volgende stof: antraciet |
