Synapsiden
Van Wikipedia
| Synapsiden | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Mierenegel (Tachyglossus aculeatus) |
|||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
|
|||||||||
| Geen rang | |||||||||
| Synapsida Osborn, 1903 |
De synapsiden (Synapsida), traditioneel bekend als zoogdierachtige reptielen of zoogdierreptielen, zijn een uitgestorven groep amniote gewervelden, waaruit de zoogdieren zijn voortgekomen. Volgens nieuwere, cladistische opvattingen over classificatie dienen nu echter ook de zoogdieren omvat te worden door deze groep.
[bewerk] Ontwikkeling
In het Carboon ontwikkelden de eerste soorten zoals Archaeothyris, die uiterlijk leken op hagedissen, zich in de steenkoolwouden van Noord-Amerika. Binnen enkele miljoenen jaren waren de synapsiden de belangrijkste diersoort op Aarde. In het Vroeg-Perm beheersten grote soorten als Dimetrodon (carnivoor), Edaphosaurus (herbivoor) en Varanosaurus (carnivoor) de moerassen van Europa en Noord-Amerika. De eerste twee synapsiden waren in het bezit van een rugkam, die mogelijk een rol speelde bij regulatie van de lichaamstemperatuur. Varanosaurus leek, zoals de naam al zegt, enigszins op een hedendaagse varaan.
In de loop van het Perm verspreidden de synapsiden zich verder over de Aarde en werden zeer talrijk in onder meer Rusland en Zuid-Afrika. In Rusland leefden reusachtige carnivore vormen zoals Inostrancevia, die in het bezit was van grote sabeltanden, en grote planteneters als Estemmenosuchus. In Zuid-Afrika waren synapsiden zowel de voornaamste carnivoren als herbivoren. Tot de eerste groep behoorde onder andere Lycaenops, een kleine verwant van de Russische Inostrancevia. De reusachtige Moschops behoorde tot de plantenetende vormen. De synapsiden deelden hun leefgebied in het Perm met grote amfibieën, andere oerreptielen en de voorouders van de dinosauriërs. Aan het einde van Perm trad een massaal uitsterven op, waarbij ook de synapsiden niet gespaard werden. De groep waartoe Dimetrodon, Edaphosaurus en Varanosaurus behoorden, de orde Pelycosauria, stierf volledig uit, terwijl ook de orde Therapsida, de andere groep, zware klappen kreeg. Enkele soorten bleven echter in leven en daaruit ontstonden de latere vormen.
In het Vroeg-Trias waren de synapsiden nog steeds de dominante dieren, hoewel ze wel steeds meer concurrentie ondervonden van de Archosauria. Er waren twee belangrijke familie, de Dicynodontia en de Cynodontia. De eerste groep omvatte zwaargebouwde planteneters zoals Placerias, bekend van de BBC-serie Walking with Dinosaurs. Ook Lystrosaurus behoorde tot deze groep. Dit dier was wijdverspreid over Afrika, Zuid-Amerika, Rusland en zelfs Antarctica. De cynodonten waren kleiner en veel al vleeseters. De bekendste soorten zijn Cynognathus en Thrinaxodon en ook de cynodonten maakten toen hun opwachting.
Uiteindelijk stierven in het Laat-Trias bijna alle synapsiden uit (behalve de zoogdieren en de cynodonten), doordat de concurrentiestrijd met de dinosauriërs zoals Coelophysis te sterk was. Uit de cynodonten hadden zich echter de eerste echte zoogdieren ontwikkeld. Uit muisvormige diertjes als Morganucodon zouden zich in de loop van miljoenen jaren alle zoogdieren ontwikkelen.
