Wörgl
Van Wikipedia
Wörgl is een plaats in het Inntal in Tirol, in Oostenrijk ongeveer 20 kilometer van de grens met Beieren. De plaats behoort tot het district Kufstein.
Inhoud |
[bewerk] Geografie
Wörgl ligt aan het riviertje de Inn, aan de monding van de Brixentaler Ache, op het raakpunt van Inntal, Brixental, Wildschönau en het Sölllandl.
Buurgemeentes van Wörgl zijn: Angath, Angerberg, Breitenbach am Inn, Hopfgarten im Brixental, Itter, Kirchbichl, Kundl en Wildschönau.
[bewerk] Geschiedenis
De omgeving van Wörgl wordt gerekend tot de rijkste archeologische vindplaatsen in Noord Tirol. Archeologische vondsten bewijzen dat het gebied rondom Wörgl al in de vroege ijzertijd (ca. 1000 v.C.) bewoond werd en dat er toen al handel gedreven werd. De ligging was daarvoor zeer geschikt en er waren ijzerertsmijnen in de omgeving.
Er werden in het Egerndorfer Feld ongeveer vijfhonderd graven met urnen gevonden, die diepgaand onderzocht werden. Ook het bestaan van een romeinse vestingplaats in het huidige centrum van Wörgl is aangetoond. De herkomst van de plaatsnaam is nog niet met zekerheid vastgesteld; de oudste geschiedkundige bronnen uit 1120 noemen ene 'Henricus de Uuergile'.
Vanuit Beieren kwamen in de tweede helft van de zesde eeuw ook nieuwe bewoners. De naam van de schutspatroon (St. Laurentius) wijst op een voorgermaanse kerstening. Op plattegronden uit de tijd voor de aanleg van de eerste spoorlijn ziet men nog de vierkante veldjes in afmetingen zoals deze in het romeinse rijk voor akkers gebruikelijk waren.
In 1504 kwam het gebied ten zuiden van de Zillermondig door een verovering van de vesting Kufstein door Keizer Maximilian definitief aan de Graafschap Tirol.
[bewerk] Het Vrijgeld experiment van Wörgl
De stad Wörgl verkreeg internationale bekendheid door een bijzondere soort geld, die in de crisistijd van de jaren dertig door de gemeente werd uitgegeven; het zogenaamde Vrij-geld (Duits: Freigeld).
Rond 1932 had Wörgl door de sterke teruggang van de cement- en de celluloseproductie te kampen met hoge werkloosheidcijfers. Daardoor had de gemeente minder inkomsten uit belastingen en meer uitgaven aan ondersteuning van de armlastigen. De gemeentekas was leeg en er was geen zicht op verbetering. Vanaf begin juli 1932 betaalde de gemeente daarom haar werknemers in waardebonnen, zogenaamde Arbeitswertscheine.
Het initiatief kwam van burgemeester Michael Unterguggenberger, die zich daarbij liet inspireren door de theorieën over vrije economie van Silvio Gesell. De uitgave van circulatiegeld bleek een succes; de stad hoefde geen geld te lenen bij de overheid om zijn lasten te kunnen betalen en er ontstond een economische opbloei, door snel circulerend waardepapier, totdat het project in augustus 1933 van hogerhand werd verboden.
Een van de manieren om het geld in roulatie te houden was een soort boete op oppotten (sparen). Er moest namelijk iedere maand een zegel gekocht worden van één procent van de nominale waarde om het biljet zijn geldigheid te laten behouden. Het was daarom meestal voordeliger er maar gewoon iets mee te doen.
Het geld was gedekt doordat de gemeente bij de Raiffeisenbank een onderpand had gedeponeerd. Er werden betaalbiljettten uitgegeven met nominale waardes van één, twee en vijf schilling. Tot aan het eind van de uitgifte in augustus 1933 waren er papieren uitgegeven met een totale waarde van 34.500 Schilling. Het vrijgeld was evenveel waard als het echte geld. Met het vrijgeld konden gemeentebelastingen betaald worden en plaatselijke winkeliers namen het geld ook aan.
Het experiment met het vrijgeld was geslaagd te noemen omdat overal in Wörgl weer werd gebouwd en geinvesteerd. Er bestaat nog een viaduct in de gemeente met het opschrift „mit Freigeld erbaut“ (met vrijgeld gebouwd). Tijdens het project nam de werkloosheid af van 21% naar 15%, terwijl zij overal elders in het land steeg.
Het positieve effect werd in de pers beschreven als het "wonder van Wörgl" en het fenomeen werd zo bekend dat meer dan honderd gemeenten in Oostenrijk het voorbeeld wilden volgen. Ook vanuit het buitenland bestond belangstelling; de minister van financieën van Frankrijk Édouard Daladier, die later ministerpresident zou worden, kwam kijken om het met eigen ogen te zien. In de USA stelde de econoom Irving Fisher, overigens tevergeefs, aan de regering voor om Stamp Scrip in te voeren ter overwinning van de economiache crisis.
De nationale bank van Oostenrijk procedeerde met succes tegen het experiment van Wörgl, omdat strict genomen alleen deze bank de bevoegdheid had om geld uit te geven. Onder dreiging met militair geweld werd het project beëindigd en door het uitbreken van de tweede wereldoorlog raakte het goeddeels in vergetelheid. Er bestaat nog wel een vereniging in Wörgl, die de herinnering levend houdt en studiemateriaal aan geïnteresseerden ter beschikking stelt.
[bewerk] Partnerstad
Albrechtice nad Orlicí (Tsjechië). De gemeente heeft 1000 inwoners en ligt oostelijk van Königgrätz, dichtbij de grens met Polen.
[bewerk] Persoonlijkheden
Mensen uit Wörgl, die een zekere bekendheidsgraad bereikten Bekannte Wörgler Persönlichkeiten sind
- Gerhard Berger - Formele 1-rijder
- Hans Hömberg - Duitse schrijver en cineast
- Stefan Horngacher - skispringer
- Fabio Thaler - dichter, musicus, gitarist van de Band Seattlesound
- Jeremy Faith - Had in de jaren '60 een wereldhit met „Jesus“
- Heinz Zak - bergbeklimmer en fotograaf
- Michael Unterguggenberger - initiator van het Wörgler Freigeld-experiment
[bewerk] Economie en infrastructuur
Voornaamste tak van economie is de regionale detailhandel; de meeste supermarktketens zijn vertegenwoordigd. De stationstraat (Bahnhofstrasse) is de op één na langste winkelstraat van Tirol. Het industriegebied van Wörgl ligt direct aan de autosnelweg.
Wörgl is een belangrijk knooppunt van wegen zowel voor het autoverkeer als voor het spoorwegverkeer. Via het Inntal kan men in Noordoostelijke richting naar Kufstein en Beieren en in Zuidwestelijke richting naar Innsbruck; men kan via het Brixental in de richting Kitzbühel, via het Söll-Leukental in de richting van St. Johann en in zuidelijke richting naar Wildschönau reizen. Wörgl heeft twee op- en afritten vanaf de A 12 Inntalautobahn en een station van betekenis.
