Westelijke Sahara
Van Wikipedia
| الصحراء الغربية As-Sahrā' al-Ġarbiyyah Westelijke Sahara |
|||
|
|||
|
|
|||
| Basisgegevens | |||
| Hoofdstad: | El Aaiún (Laayoune) | ||
| Regeringsvorm: | Republiek / Bezet gebied | ||
| Oppervlakte: | 266.000 km² [a] (0% water) | ||
| Inwoners: | 76.425 (1970[b]), 273.008 (2006[c]) (1 / km² (2006)) | ||
| Overige | |||
| UTC: | +0 | ||
| Web | Code | Tel. | .ma | ESH | 212 | ||
De Westelijke Sahara is een gebied in Noord-Afrika, ten zuidwesten van Marokko, ten westen van Algerijë en ten noordwesten van Mauritanië. De Atlantische Oceaan ligt ten westen van de Westelijke Sahara en de Canarische Eilanden liggen ten noordwesten van de oceaankust van het gebied.
De Westelijke Sahara is een woestijngebied met rotsachtig en zandig oppervlak. De oppervlakte beslaat 266.000 km² en het inwoneraantal 273.008 (2006) (1 / km² (2006)). El Aaiún is de grootste en de belangrijkste stad, met een bevolking van rond de 198.200 inwoners. Andere steden zijn Boujdour, Dakhla en Smara.
Van 1884 tot 1975 was het gebied, bestaand uit de regio's Saguia el-Hamra en Rio de Oro, een kolonie van Spanje onder de naam Spaanse Sahara. Sindsdien is de status van het gebied omstreden. In 1975 werd de Westelijke Sahara ingelijfd door Marokko, maar op 27 februari 1976 werd met steun van Algerije de Arabische Democratische Republiek Sahara (ADRS) uitgeroepen als een onafhankelijke staat. Het grootste gedeelte van het gebied wordt bestuurd door Marokko; ongeveer één vijfde van de oppervlakte is in handen van de ADRS.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] Aanspraken op de Westelijke Sahara
In 1884 vestigde Spanje een protectoraat over de provincies Saguia el-Hamra en Rio de Oro, een gebied later de naam Spaanse ofwel Westelijke Sahara kreeg. Toen Marokko in 1956 onafhankelijk werd van Frankrijk, gaf Spanje nauwelijks grondgebied uit handen. De Spaanse kolonisator behield het gezag in zowel de noordelijke enclaves Ceuta en Melilla, als in de Westelijke Sahara. In het pas onafhankelijke Marokko gingen echter steeds meer stemmen op deze zuidelijke provincie eveneens onder Marokkaans bestuur te brengen. In het verleden zouden namelijk sterke banden hebben bestaan tussen de Marokkaanse sultan en de nomaden die de Westelijke Sahara bevolken.
Marokko was echter niet de enige belangstellende voor het gebied. In 1973 was reeds het Frente Popular para la Liberación de Saguia el-Hamra y Rio de Oro – kortweg Polisario – opgericht, dat een gewapende strijd voerde tegen de Spaanse kolonisator voor onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara. De beweging wilde een eigen staat creëren voor de oorspronkelijke bevolking van het gebied, veelal aangeduid als de Sahrawi. Bovendien maakte ook buurland Mauritanië aanspraak op de woestijnregio.
Uiteindelijk werd de kwestie in 1975 voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Het Hof deed vervolgens een dubbelzinnige uitspraak: de rechtbank erkende dat er reeds vóór de Spaanse kolonisatie banden hadden bestaan tussen de Westelijke Sahara enerzijds en Marokko en Mauritanië anderzijds, maar aan de andere kant hadden beide staten nooit daadwerkelijk gezag uitgeoefend over het gebied. Het Hof kwam dan ook tot de conclusie dat de Westelijke Sahara gedekoloniseerd diende te worden, waarbij het zelfbeschikkingsrecht van de lokale bevolking voorop stond. Polisario beschouwde de uitspraak als een overwinning, omdat het de weg leek te effenen naar een onafhankelijke staat voor de Sahrawi.
[bewerk] Strijd tegen Polisario
Koning Hassan II van Marokko legde de dubbelzinnige uitspraak echter in zijn voordeel uit. Immers, het Hof had de Marokkaanse claim bevestigd dat er historische banden tussen de sultan en de Westelijke Sahara hadden bestaan, en in de ogen van Hassan II rechtvaardigden deze banden een aanspraak op het gebied. Op 6 november 1975 organiseerde de vorst een Groene Mars, waarbij 350.000 Marokkanen naar het grensgebied werden gezonden.
Nog diezelfde maand bezweek kolonisator Spanje onder de druk. De aandacht was namelijk vooral op eigen land gevestigd omdat dictator Franco op sterven lag. Spanje wilde geen oorlog riskeren over een kolonie die men toch al op het punt stond te verlaten. Op 14 november 1975 werd het Akkoord van Madrid gesloten, waarbij tweederde van de Westelijke Sahara onder Marokkaans gezag werd gebracht; de rest van het grondgebied kwam onder bestuur van Mauritanië. Als tegenprestatie kreeg Spanje een voorkeursbehandeling bij de exploitatie van de viswateren voor de Marokkaanse kust. Op 26 februari 1976 deelde Spanje de VN-Secretaris-Generaal mee dat het zich vanaf die datum niet meer verantwoordelijk achtte voor het gebied[1]. De volgende dag werd in Algerije eenzijdig de Arabische Democratische Republiek Sahara uitgeroepen als een onafhankelijk staat.
De daaropvolgende inlijving van de Westelijke Sahara door Marokko en Mauritanië deed een felle strijd met Polisario ontbranden. De strijd tegen de guerrillabeweging had echter grote negatieve economische en sociale gevolgen voor Mauritanië: het land stond aan de rand van een financiële instorting en er dreigde een burgeroorlog. Het land gaf in 1979 alle aanspraken op de Westelijke Sahara op.
Marokko nam vervolgens ook het zuidelijk deel van de regio over van Mauritanië en zette de strijd tegen Polisario voort. De beweging werd gesteund door Algerije, dat het expansionisme van Hassan II met argusogen bekeek. De guerrilla die Polisario eind jaren zeventig voerde bleek al gauw succesvol doordat de beweging militaire steun kreeg van Algerije en Libië. Ook waren de troepen gewend aan de extreme weersomstandigheden in het woestijngebied en het gebied beter kenden dan het Marokkaanse leger. Uiteindelijk slaagde de beweging erin een groot deel van de Westelijke Sahara te veroveren. Tevens riep Polisario in 1976 de Arabische Democratische Republiek Sahara uit, die als de politieke tak van de beweging ging fungeren en die echter tot op heden slechts uit een regering in ballingschap bestaat, verblijvend in Algerije.
Alhoewel de annexatie van de Westelijke Sahara volkenrechtelijk niet werd erkend en Polisario zowel militaire als politieke successen boekte, was Marokko niet van plan voor deze druk te zwichten. Koning Hassan II gaf opdracht een aarden verdedigingswal aan te leggen, die de Westelijke Sahara van noord naar zuid doorsnijdt. Het gebied ten westen van de wal – circa vijfzesde van het gebied – kwam onder Marokkaans gezag, het resterende deel staat sindsdien onder controle van Polisario. De verdedigingswal was aangelegd om de strijders buiten het door Marokko gecontroleerde deel van de woestijnregio te houden. De VN noemt de verdedigingswal in haar officiële documenten de Marokkaanse berm.
Marokko slaagde er uiteindelijk in het overwicht te krijgen in de strijd. Polisario verloor echter niet alleen fysiek terrein, maar zag ook de internationale steun langzaam afbrokkelen. Het linkse klimaat van de jaren zeventig maakte plaats voor het realisme van de jaren tachtig en negentig, waarin steun aan communistische bewegingen juist bevreemding wekte. De steun van de Arabische Liga en de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE) viel weg. Ook Libië heeft begin jaren tachtig een punt gezet aan haar steun voor de Polisario en verbeterde haar banden met Marokko. Daarnaast bleek ook Algerije niet langer de prioriteit te geven aan het slepende conflict met buurland Marokko. Door de binnenlandse problemen waar het land vervolgens tijdens de jaren negentig mee te maken kreeg, boette de Saharakwestie aan belang in bij de Algerijnse machthebbers.
Ook zag de republiek het aantal landen die haar erkenden dalen van 81 naar 41 landen, daardoor slaagde Marokko niet alleen in de gewapende strijd het overwicht te krijgen in het gebied maar ook in de politiek. Als gevolg hiervan zijn er veel Polisario-leden naar Marokko overgelopen, vooral nadat koning Hassan II in de jaren negentig had beloofd dat ze amnestie zouden krijgen. Intussen had Marokko vrij spel om de Westelijke Sahara volledig te integreren in het koninkrijk: een omvangrijk leger, forse economische investeringen en vestigingspremies voor Marokkanen werden ingezet om de regio tot een volwaardige Marokkaanse provincie om te vormen. De oorlog tussen Marokko en Polisario eindigde uiteindelijk in 1991 nadat beide partijen een akkoord inzake een staakt-het-vuren hadden ondertekend.
[bewerk] Interventie van de Verenigde Naties
De ontstane patstelling was voor de Verenigde Naties reden om tussenbeide te komen, in de hoop het conflict te beslechten. Op 19 april 1991 nam de Veiligheidsraad resolutie 690 aan, waarin werd besloten MINURSO – een afkorting voor Mission des Nations Unies pour le Référendum dans le Sahara Occidental – op te richten. De MINURSO-militairen kregen onder meer de taak toe te zien op het staakt-het-vuren dat de strijdende partijen onder druk van VN overeen waren gekomen en moesten eveneens een troepenreductie van het Marokkaanse leger controleren. Daarnaast werden afspraken gemaakt over vrijlating van politieke gevangenen, de uitwisseling van krijgsgevangenen en repatriëring van Sahrawi uit Tindouf.
De kerntaak van de MINURSO-missie bestond echter uit het organiseren van een referendum over de toekomst van de Westelijke Sahara. Kiezers moesten de keus krijgen tussen totale onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara enerzijds, waarbij een nieuwe staat op de kaart gezet zou worden, en integratie met het koninkrijk Marokko anderzijds. De missie verliep niet voorspoedig. Al gauw brak ruzie uit tussen Polisario en Marokko over de criteria voor het opstellen van de lijsten met kiesgerechtigden.
Om de impasse te doorbreken, benoemde secretaris-generaal Kofi Annan van de VN in 1997 oud-staatssecretaris van de Verenigde Staten James Baker als speciaal gezant inzake het Sahara-conflict. Nog datzelfde jaar slaagde Baker erin de betrokken partijen de Houston-akkoorden te laten tekenen, die eveneens in een referendum voorzagen over de toekomst van de Westelijke Sahara.
In 1999 werden na jarenlang gesteggel de definitieve lijsten met kiesgerechtigden gepubliceerd. Alle hoop op een volksraadpleging werd echter meteen de bodem ingeslagen, omdat Marokko besloot de Houston-akkoorden naast zich neer te leggen: de regering gaf aan alsnog van een referendum af te zien. Het land vreesde namelijk dat een deel van de Marokkaanse immigranten in de Westelijke Sahara evenals de Sahrawi voor onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara zou stemmen.
Op 29 juni 2001 nam de Veiligheidsraad een resolutie aan die beide partijen aanmoedigde te onderhandelen over een vorm van autonomie voor de Westelijke Sahara. De resolutie werd door Marokko toegejuicht omdat een referendum hierdoor van de baan zou zijn. De Polisario keerde zich echter tegen de resolutie en bleef vasthouden aan een referendum. Hierdoor werd op 6 november 2002 een VN-plan voor een referendum opgesteld. Marokko beschreef het VN-plan als zinloos en gaf de voorkeur aan autonomie van het gebied binnen Marokko. De Marokkanen werden hierin gesteund door de Verenigde Staten.
In de hoop het proces weer vlot te trekken, presenteerde Baker in 2003 een plan, dat het conflict voor eens en voor altijd moest oplossen. Hij stelde voor de bevolking van de Westelijke Sahara onmiddellijk zeggenschap te geven over binnenlandse aangelegenheden als financiën, sociale zaken, landbouw en transport. Het plan voorzag kortom in een lokaal bestuur met verregaande autonomie voor de Westelijke Sahara. Marokko daarentegen behield de soevereiniteit over het gebied en had totale zeggenschap over leger, veiligheid en buitenlands beleid. Na een periode van vier jaar moest vervolgens een referendum plaatsvinden over de toekomst van het gebied, waarbij de stemgerechtigden een keuze zouden kunnen maken tussen volledige onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara, integratie met Marokko of continuering van semi-autonomie.
De Veiligheidsraad nam op 31 juli 2003 een resolutie aan die het plan van Baker steunde. Marokko keerde zich echter tegen het plan, omdat het inbreuk zou maken op de soevereiniteit van het koninkrijk. Sindsdien is er nauwelijks vooruitgang geboekt. Uit frustratie over het falen van alle voorstellen om het conflict op te lossen, nam James Baker in juni 2004 ontslag als speciaal gezant, waarna secretaris-generaal Annan de Peruaanse diplomaat Alvaro De Soto als zijn plaatsvervanger benoemde. In 2005 gaf De Soto zijn pogingen het conflict te beëindigen alweer op, waarna de Nederlandse diplomaat Van Walsum hem opvolgde.
Op 23 mei 2005 zegde de Marokkaanse koning Mohammed VI de topconferentie van de Unie van de Arabische Maghreb (UMA) die enkele dagen later plaats zou vinden in Tripoli af, omdat de Algerijnse president Abdelaziz Bouteflika steun heeft betuigd aan de onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara. De top werd uiteindelijk door het gastland Libië afgelast. Sinds april 1994 is de UMA door de spanningen tussen Marokko en Algerije rondom de Westelijke Sahara nooit echt van de grond gekomen.
Op 6 maart 2005 werd in de Marokkaanse hoofstad Rabat een demonstratie gehouden door 30.000 Marokkanen. De demonstranten eisten de vrijlating van ruim 400 Marokkaanse soldaten die tijdens de oorlog tegen de Polisario in de jaren 1980 gevangen waren genomen en vast werden gehouden in de kampen van Tindouf in Algerije. De demonstratie werd door de niet-gouvernementele organisatie "Watanouna" (Ons geboorteland) georganiseerd. Meer dan 500.000 Marokkanen hadden een petitie ondertekend om de demonstratie te ondersteunen en deze werd aan de VN aangeboden. Als gebaar van goede wil liet Polisario datzelfde jaar de laatste Marokkaanse krijgsgevangenen vrij, waarvan velen meer dan 20 jaar hadden vastgezeten. Volgens sommige bronnen heeft de Verenigde Staten zware druk uitgeoefend om de vrijlating te bewerkstelligen.
Op 25 maart 2006 richtte koning Mohammed VI tijdens een bezoek aan de Westelijke Sahara in Laayoune de CORCAS (Koninklijke Adviesraad voor Saharaanse Zaken) op. De adviesraad kreeg als opdracht het pad te effenen naar autonomie voor de Saharaanse bevolking. De CORCAS bestaat uit 141 Saharaanse leden die pro-marokkaans zijn. 10% van deze leden (14 leden) zijn vrouwen. De vader van de Polisarioleider Mohamed Abdelaziz is ook lid van deze adviesraad. De voorzitter van de CORCAS is Khelli Henna Ould Rachid. Tijdens zijn bezoek aan het gebied gaf Mohammed VI aan dat Marokko de Westelijke Sahara nooit zal opgeven.
Op verzoek van de CORCAS heeft Mohammed VI in april 2006 besloten alle politieke gevangen van de Westelijke Sahara vrij te laten. Deze gevangen waren veroordeeld tot gevangenisstraffen tot maximaal acht jaar. Ze hadden in mei 2005 deelgenomen aan de Intifada voor de onafhankelijkheid in Laayoune waarin ze onafhankelijkheid van Marokko eisten. Deze demonstratie leidde tot rellen met de Marokkaanse politie die hard optrad tegen de demonstranten.
[bewerk] Huidige status
██ Gebied geclaimd door de ADRS
██ Diplomatieke relaties en Saharese ambassade
██ Diplomatieke relaties
██ Diplomatieke relaties gestopt of gestaakt
De ADRS heeft op dit moment slechts een kleine strook van de Westelijke Sahara in haar macht (in het zuidoosten); de rest wordt bezet en bestuurd door Marokko. Volgens het Internationaal Gerechtshof, en dus het volkenrecht, is dit een bezetting[2]. De grenslijn van het door Marokko bestuurde gebied is de Marokkaanse Muur. De zetel van de ADRS bevindt zich in Tindouf, Algerije, maar het bestuur van het 'bevrijde' gebied vindt ook plaats vanuit Bir Lehlou, een stadje in het noordoosten van de Westelijke Sahara.
Aanvankelijk erkenden 81 landen het als een onafhankelijk land, maar veertig daarvan hebben hun erkenning ingetrokken. De annexatie door Marokko wordt internationaal niet erkend, maar wordt wel gesteund door leden van de Arabische Liga en door 25 staten. De "Zuidelijke Provincies" of de "Marokkaanse Sahara" zijn de Marokkaanse namen voor de Westelijke Sahara.
Alhoewel de Westelijke Sahara door Marokko geannexeerd is en grotendeels als deel van zijn eigen territorium bestuurd wordt, erkennen nu nog 43 landen de Arabische Democratische Republiek Sahara als soevereine overheid van het land. Daarnaast zijn er twaalf staten die de diplomatieke betrekkingen hebben bevroren en 22 staten die hun erkenning van de ADRS hebben ingetrokken (hetgeen betwijfelbaar is, want erkenningen zijn in beginsel niet intrekbaar).
De ADRS was lid van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid, en tegenwoordig van de Afrikaanse Unie. Marokko is om deze reden sinds 1984 geen lid meer van deze organisatie.
Geen enkele staat ter wereld erkent de annexatie van de Westelijke Sahara door Marokko na zijn onafhankelijkheid van Spanje, maar sommige landen, zoals Frankrijk en ook Nederland, erkennen de Westelijke Sahara daarentegen nog niet als onafhankelijke staat.
De kwestie van de Westelijke Sahara vormt al meer dan dertig jaar een breekpunt tussen Marokko enerzijds en Algerije (dat de belangrijkste steunpilaar van de Polisario is) anderzijds. De spanningen tussen beide landen leiden tot heden aan verdeelheid binnen de Unie van de Arabische Maghreb (UMA) waarin Algerije, Libië, Marokko, Mauritanië en Tunesië verenigd zijn. De statuten van de unie stellen uitdrukkelijk dat alle partijen aanwezig dienen te zijn, maar het blijkt dat door deze kwestie sinds april 1994 een onmogelijke opgave is.
[bewerk] Bevolking
Vrijwel alle inwoners van de Westelijke Sahara zijn moslims. Etnisch bestaat de bevolking uit Arabieren en Imazighen. De bevolking bestaat voornamelijk uit verschillende nomadenstammen die Sahrawi worden genoemd, dit betekent letterlijk inwoner van de Sahara of woestijninwoner. Zij spreken het Arabische Hassaniya-dialect. In de Westelijke Sahara wonen ook Arabieren en Imazighen uit Marokko, die formeel kolonisten zijn. De Rguiebat is de belangrijkste en de grootste nomadenstam van het gebied.
[bewerk] Economie
De Westelijke Sahara heeft rijke fosfaatmijnen en visgebieden (beide in Marokkaanse handen). Verder zijn er weinig bestaandmiddelen, vooral dankzij het gebrek aan regen.
De Marokkaanse dirham is de munt in het grootste gedeelte van het gebied. Domeinnamen hebben de landcode .ma, hoewel namens de Polisario de code .eh is gereserveerd. Er zijn echter nog geen internetsites met de landcode .eh. Bellen naar de Westelijke Sahara gaat via het Marokkaanse landnummer +212; de Internationale Telecommunicatie-unie heeft geen aparte code aan het gebied toegewezen.
[bewerk] Zie ook
- Intifada voor de onafhankelijkheid
- Lijst van bestuurders van de Westelijke Sahara
- Lijst van steden in de Westelijke Sahara
- Marokkaanse barrière
[bewerk] Externe links
- Website van Stichting Zelfbeschikking West-Sahara (pro-Saharaans)
- (en) Western Sahara Online (pro-Marokkaans)
- (ar) (en) (fr) (es) Website van CORCAS
| Landen in Afrika |
|---|
|
Algerije | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centraal-Afrikaanse Republiek | Comoren | Congo-Brazzaville | Congo-Kinshasa | Djibouti | Egypte | Equatoriaal-Guinea | Eritrea | Ethiopië | Gabon | Gambia | Ghana | Guinee | Guinee-Bissau | Ivoorkust | Kaapverdië | Kameroen | Kenia | Lesotho | Liberia | Libië | Madagaskar | Malawi | Mali | Mauritanië | Mauritius | Marokko | Mozambique | Namibië | Niger | Nigeria | Oeganda | Rwanda | Sao Tomé en Principe | Senegal | Seychellen | Sierra Leone | Somalië | Soedan | Swaziland | Tanzania | Tsjaad | Togo | Tunesië | Zambia | Zimbabwe | Zuid-Afrika |
| Overige gebieden: Mayotte | Réunion | Sint Helena | Westelijke Sahara |
| Bronnen en referenties: |
