Wichelroede
Van Wikipedia
Een wichelroede is een instrument waarvan beweerd wordt dat men er, onder andere, grondwater mee kan opsporen. Het gebruik en de werking van de wichelroede als instrument zijn zeer controversieel.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
In de 13e eeuw werd de wichelroede al genoemd. Er wordt vooral naar water en ertsen gezocht met een wichelroede, maar volgens de beoefenaars kunnen er ook leylijnen mee gevonden worden die vaak te vinden zijn in de buurt van heiligdommen. In Duitsland en omringende landen worden wichelroedes ook gebruikt voor het opsporen van aardstralen. Uit tempelteksten uit het oude Griekenland is een procedure bekend waarin een pendel gebruikt werd om de wil van de goden te bepalen door het aanwijzen van tekens op een bord, een vroege versie van het ouijabord in combinatie met wichelen met een pendel.
Wichelroedes zijn in de eeuwen daarna vooral gebruikt voor het bepalen van de wil van de goden, het voorspellen van de toekomst (wichelarij), het aanwijzen van schuldigen bij rechtszaken enzovoorts. In de Middeleeuwen werd de wichelroede geassocieerd met de Duivel, hoewel veel priesters ze gebruikten. In de vijftiende eeuw duikt het gebruik van de gevorkte stok voor het vinden van erts voor het eerst op onder mijnwerkers uit het Duitse Harz-gebied. In de volgende eeuw vonden veel van deze mijnwerkers werk in Engeland en brachten de wichelroede mee. Het zijn de Engelsen geweest die de wichelroede vooral zijn gaan gebruiken voor het vinden van water in plaats van erts. In 1659 werd het gebruik van de wichelroede aangemerkt als Satanisch door de Jezuïet Gaspar Schott. In 1701 verwierp de Inquisitie het gebruik van de wichelroede bij rechtszaken. Tegen het einde van de achttiende eeuw, de tijd van de Verlichting, werd de wichelroede als een gewoon instrument beschouwd en niet langer het werk van de Duivel.
[bewerk] Soorten wichelroedes
Het materiaal waarvan de wichelroede gemaakt is, kan verschillen. Meestal wordt er koper of een kunststof gebruikt. Vroeger werd er veel gebruikgemaakt van een bepaald soort hout.
Er bestaan vele vormen wichelroedes, maar de meest voorkomende zijn de L-vormige en de Y-vormige.
-
De L-vormige: dit zijn twee staafjes metaal die in een rechte hoek zijn omgebogen. Het ene deel van het staafje is ongeveer 10 centimeter lang en het andere deel is meestal tussen de 30 en de 40 centimeter. Ze worden aan het kortste eind vastgehouden en de ruimte tussen de handen is ongeveer 30 à 40 centimeter. De wichelroedeloper moet de lange einden horizontaal voor zich uit houden en de korte einden moet hij zodanig vasthouden dat de staafjes gemakkelijk in zijn vuisten kunnen draaien. Om de staafjes tijdens het lopen toch enigszins stabiel te kunnen houden, kan hij de horizontale uiteinden het beste wat naar beneden laten neigen. Bij het lopen moet de loper naar de uiteinden van de staafjes kijken (dit doet hij al vanzelf om het evenwicht van de staafjes te bewaren). Opeens kruisen de staafjes elkaar, of soms gaan ze ook wijd. Dit is dan de plek waarnaar gezocht wordt.
Allemans wichelroede
- De Y-vormige: deze wichelroede bestaat uit één geheel die de wichelroedeloper in beide handen vasthoudt. Ook deze houdt hij horizontaal met de punt of de krul naar voren. Door de twee uiteinden vast te houden met de duimen naar buiten en hier een spanning op te houden, kan hij ermee werken. Hij houdt hem in de palm van zijn hand in evenwicht. Dit is ook wel de klassieke gevorkte tak. Tijdens het lopen kijkt de loper naar de punt. Opeens wil de punt naar beneden of naar boven en is de roede zelfs moeilijk tegen te houden. De automatische reactie wanneer dit gebeurt, is om de handen samen te knijpen. De bast van een houten wichelroede kan dan wel eens in de handen achterblijven.
De meest gebruikte wichelroede is de L-vormige, die ook wel allemanswichelroede genoemd wordt. Sommige wichelroedes hebben een opening waarin een voorbeeld gestopt kan worden van hetgeen men zoekt, zoals een stukje goud. Soms wordt dit op een andere manier bevestigd op de wichelroede.
Naast de wichelroede bestaan er ook de pendel, lecherantenne en biotensor of biosensor, welke een soortgelijke werking hebben. Er zijn ook variaties op de wichelroede, zoals een metalen staaf met 3 gewichten eraan (1 in het midden en 2 aan de einden) die rond gaat draaien bij een positieve indicatie.
Er bestaat geen consensus onder wichelroedelopers over hoe het instrument gebruikt dient te worden.
[bewerk] Werking
De werking van een wichelroede is niet wetenschappelijk bewezen. Toch wordt een wichelroede veel gebruikt door mensen die met de mysteries van het leven bezig zijn. Zij zijn ervan overtuigd dat de wichelroede werkt en een aanwijzing geeft over een wisselwerking tussen de wichelroedeloper en zijn buitenwereld. Daarentegen zijn er ook mensen met een naturalistisch mensbeeld, die de werking betwijfelen, zo niet verwerpen. Zij geloven dat er geen sprake is van een uitwendige invloed maar dat de beweging van de wichelroede voortkomt uit het verwachtingspatroon van de wichelroedeloper zelf. Zij wijzen op wetenschappelijke studies die naar het wichelroedelopen zijn gedaan en die allemaal negatief zijn uitgevallen. Enkele onderzoeken die positieve resultaten meldden, bleken achteraf de data gemanipuleerd te hebben of niet correct te zijn uitgevoerd. Bij het testen van wichelroedelopers blijkt elke keer weer dat de wichelroedeloper faalt als de test afdoende dubbel geblindeerd is (d.w.z. dat zowel de persoon met de wichelroede als de persoon die de test afneemt niet weten waar het doel is en dit ook niet anders waar te nemen is).
[bewerk] De uitdaging van James Randi
De goochelaar en scepticus James Randi looft sinds jaren een prijs uit van 1 miljoen US dollar voor eenieder die - onder testomstandigheden waar beide partijen mee akkoord gaan - een bovennatuurlijke vaardigheid kan laten zien. Wichelroedelopen is de meest voorkomende claim waarmee mensen proberen deze prijs te winnen. Randi heeft door de jaren honderden wichelaars getest en tot nu toe hebben ze allen gefaald.
Een typische test door Randi gaat als volgt:
De wichelaar moet aangeven wat het is dat hij kan vinden met zijn wichelroede. Dit kan bijvoorbeeld goud zijn. Er worden dan 10 dozen met de opening naar beneden op de grond geplaatst. Onder één van de dozen, willekeurig gekozen, wordt dan een gouden voorwerp geplaatst (b.v. een ring, maar een goudstaaf is ook al gebruikt) waarna de wichelaar mag aanwijzen onder welke doos dit voorwerp ligt. In eerste instantie voert Randi deze test niet blind uit, zowel hij als de wichelaar weten onder welke doos het voorwerp ligt. Bij dit deel van de test slaat de wichelroede altijd uit zoals de loper gezegd heeft dat hij zal doen. Dit deel van de test is om te controleren of er geen omstandigheden zijn die de loper hinderen. Indien de loper het er mee eens is dat alles naar behoren werkt wordt deze test nu dubbelblind uitgevoerd. Dit wil zeggen dat het voorwerp onder een willekeurige doos geplaatst wordt door een derde persoon en dat zowel Randi als de loper niet weten onder welke. Tot nu toe heeft geen enkele wichelroedeloper die door Randi is getest de test kunnen volbrengen, wanneer de test dubbelblind werd uitgevoerd.
De testen die Randi uitvoert worden altijd in overleg en met instemming van de geteste persoon ontworpen en uitgevoerd. In eerste instantie wordt een voortest uitgevoerd, waarin de kans dat een persoon door puur toeval slaagt in de orde van 1 op 100 ligt. Bij de uiteindelijke test zal dit 1 op 10.000 tot 100.000 zijn. Tot nu toe heeft nog niemand, wichelaars incluis, de voortest kunnen volbrengen.
[bewerk] Wetenschappelijke verklaring
De wetenschappelijke verklaring voor het wichelroedelopen is het zogenaamde ideomotorisch effect. Ideomotorische bewegingen zijn onbewuste spierbewegingen die de wichelroede laten bewegen. Andere ideomotorische bewegingen zijn bijvoorbeeld de onbewuste bewegingen van de gezichtsspieren.
Wichelroedes hebben allen één overeenkomst, het zijn instabiele constructies, die door het minste geringste zullen bewegen. Zowel bij de L-vormige als bij de Y-vormige wichelroedes is dit een door de wichelroedeloper niet opgemerkte (onbewuste) draaiing van de onderarmen. Voor de wichelaar lijkt het alsof de wichelroede bewogen wordt door een externe kracht, maar het is de wichelaar zelf die onbewust de wichelroede laat bewegen. In sommige gevallen pikken wichelroedelopers onbewust aanwijzingen op waar het gezochte zich bevindt. Uit experimenten blijkt dat de beweging van de wichelroede enkel en alleen van de verwachting van de wichelaar afhangt - als deze denkt dat er iets is dat de wichelroede uit laat slaan zal deze uitslaan. Of er werkelijk iets is blijkt niet ter zake te doen. Wel zijn wichelroedelopers waarschijnlijk gevoeliger dan andere mensen voor kleine, bijna onzichtbare aanwijzingen uit de omgeving of lichaamstaal van aanwezige personen, wat mede een verklaring is voor schijnbare successen. De successen zijn schijnbaar, omdat de wichelroede in dergelijke gevallen feitelijk achterwege gelaten zou kunnen worden. De wichelroedelopers letten gewoon beter op hun omgeving dan andere mensen. In India bijvoorbeeld kent men waterzoekers die wichelen met de blote hand.
Het bestaan van zaken als leylijnen en aardstralen is niet wetenschappelijk aangetoond, evenals de theorie erachter, zodat aangenomen kan worden dat deze enkel in de geest van de wichelroedeloper bestaan (uiteraard tot het tegendeel aangetoond wordt). Geologisch onderzoek heeft aangetoond dat ondergrondse water- en gasstromen die Leylijnen, aardstralen e.d. zouden moeten veroorzaken niet bestaan. Onderaardse rivieren komen voor (o.a. in grotten zoals de grotten van Han) maar zijn zeer zeldzaam. Het grondwater bevindt zich in zogenaamde pakketten, aquifers, gescheiden door ondoordringbare grondlagen en beweegt hoogstens enkele centimeters per jaar.
Het vinden van water met de wichelroede is overigens geen speciale prestatie. Geologisch onderzoek heeft aangetoond dat water zit onder 80 tot 90% van het aardoppervlak. Het vinden van plekken waar zich geen water bevindt zou wel een prestatie zijn.
Het ideomotor-effect is een aantoonbaar en goed onderzocht fenomeen, dat het wichelroedelopen (en het falen ervan onder gecontroleerde omstandigheden) volledig verklaart. Uit onderzoeken blijkt o.a. dat de wichelroede zal uitslaan wanneer mensen verteld wordt dat zich een waterleiding onder de grond bevindt terwijl dit niet zo is. Als er wel leidingen onder de grond zitten en de wichelroedeloper weet dit absoluut niet, slaat de wichelroede niet uit.
Het ideomotor-effect is een bijzonder sterk misleidend effect. In de ervaring van James Randi heeft geen enkele van de honderden wichelaars die hij getest heeft getwijfeld aan de echtheid van het wichelroedelopen, zelfs nadat ze in een test volledig hebben gefaald. De meeste wichelroedelopers zijn er dan ook geheel oprecht van overtuigd dat hun wichelroede werkelijk door factoren van buitenaf beïnvloed wordt.
[bewerk] Externe links
[bewerk] Bronnen
- Barrett, William, The Dowsing Rod (1926).
- Carroll, Robert T., The Skeptic's Dictionary.
- Gardner, Martin, Fads & Fallacies in the name of science (Dover Publications, 1952) ISBN 486-20394-8.
- Kasteleyn, Erik W., Wetenschappelijk Onderzoek Wichelroedelopen en Geopathie (Stichting Ochêma, 1993) ISBN 90-800847-1-9
- Randi, James, Flim Flam (Prometheus Books, 1982) ISBN 0-87975-198-3.
