Xerxes I

Van Wikipedia

Xerxes I (Perzisch: خشایارشا) was sjah van het Perzische Rijk van 486 - 465 v. Chr. tijdens de dynastie van de Achaemeniden. Xerxes is de Griekse versie van zijn naam; in de bijbel staat hij bekend als Ahasveros.

Hij was de zoon van Darius I uit het huis van de Achaemeniden. Voordat hij op de troon kwam was hij jarenlang onderkoning geweest in Babylon en zijn ervaring daar maakte hem tot een kundig bestuurder. In de geschiedschrijving wordt hij vaak ten onrechte als een zwakkeling voorgesteld, die door de eunuchen van het hof geregeerd werd, maar dit is vooral omdat de Griekse bronnen over hem om begrijpelijke redenen niet erg te spreken zijn.

Bij zijn troonsbestijging was de hoofdstad Parsa (Persepolis) nog niet klaar en hij is er in belangrijke mate verantwoordelijk voor dat het de mooiste stad van de toenmalige wereld zou worden. Bactrië, waar zijn broer Ariamens naar toegegaan was om hem de troon te betwisten werd weer onder zijn gezag gebracht. Zijn broer mocht echter het leven behouden zodra hij Xerxes in het openbaar erkend had.

Egypte was echter nog in opstand en dat leidde tot moeilijkheden in Jeruzalem. Xerxes maakte op 9 januari 484 een eind aan de Egyptische opstand en daarmee was de hoop op joodse onafhankelijkheid voorlopig ook van de baan.

In 482 v. Chr. kreeg hij te maken met de laatste poging van de Babyloniërs om weer een onafhankelijke staat te worden. In de zomer eiste Bel-shimani de troon van Babylon op, maar een maand later was het Shamash-eriba die de touwtjes overnam. Tot woede van Xerxes werd zijn satraap Zophyrus gedood en hij zond er zijn zwager op af om hardhandig een eind te maken aan de rebellie. De stad had er waarschijnlijk niet veel van te lijden.

Hoewel Xerxes het grootste deel van de Grieken al onder zijn gezag had, was zijn vader er niet in geslaagd om de rest, in Griekenland zelf ook aan zich te onderwerpen. Eerst probeerde Xerxes met wat machtsvertoon de grip op de Grieken wat te vergroten, maar in 480 v. Chr. trok hij met een leger door Klein-Azië naar de streek rond Troje en verklaarde er de Trojaanse oorlog te willen hervatten. De Grieken besloten dat het Perzische leger alleen op de landengte van Korinthe tegen te houden zou zijn en trokken daar inderhaast hun legers samen. Zo trok Xerxes door Thessalië naar het zuiden en kreeg overal aarde en water aangeboden (een teken van onderwerping) behalve van het kleine Plataea en Thespiae. De oorlog leek zo goed als gewonnen. Bij Thermopylae in Thessalië kwam echter de eerste verrassing. Driehonderd Spartanen onder Leonidas hielden koppig stand. Daarna werd de Perzische vloot verslagen bij Salamis. Xerxes had dat aan zichzelf te danken maar beschuldigde anderen van lafheid. Zijn Fenicische en Egyptische bondgenoten hadden er genoeg van en wilden naar huis en daarna besefte Xerxes dat hij zijn onderwerpingsplannen voorlopig maar beter op kon geven. Hij keerde terug naar Sardis en bleef een oogje in het zeil houden om te voorkomen dat hij ook de Ionische steden nog zou verliezen.

Hoewel dit natuurlijk groot gezichtsverlies voor de koning was, was de ramp voor het Perzische Rijk eigenlijk wel te overzien. Het was ook zonder Griekenland al erg groot. Toch bleef de oorlog zich nog geruime tijd voortslepen. Eerst werden de Perzen verslagen bij Plataea en op 27 augustus 479 v. Chr. vielen de Grieken Mycale aan, doodden alle Perzen daar en vernietigden wat restte van de Perzische vloot nadat de Feniciërs al naar huis gegaan waren.

Onderwijl ging het met Xerxes bergafwaarts. Hij verloor interesse voor de politiek, raakte in allerlei liefdesperikelen verstrikt en liet het bestuur aan de eunuch Aspamitres over. De Grieken roken hun kans en gingen in de aanval. Athene nam de leiding en Cimon zeilde in 466 v. Chr. naar Carië om de kust van Klein-Azië onder Atheense invloed te brengen. Bij de monding van de Eurymedon werden de Perzen opnieuw verslagen en dat kostte Xerxes vrijwel al zijn voormalige Griekse onderdanen.

Het jaar daarop werd Xerxes in zijn slaapkamer vermoord door de bevelhebber van zijn lijfwacht Artebanus en Aspamitres.

De kroonprins Darius werd ook door Artebanus uit de weg geruimd omdat hij zelf op de troon wilde. Hij probeerde ook de jongere broer Artaxerxes te doden maar deze wist van zich af te slaan en Artebanus te doden. Zo werd Artaxerxes I koning van Perzië

Voorafgegaan door: Darius I

Koning van Perzië

Opgevolgd door: Artaxerxes I