Zuidooster
Van Wikipedia
Zuidooster (volledig: Zuidooster Autobusdiensten NV, vroeger geschreven als Zuid-Ooster) is een voormalig openbaar vervoerbedrijf uit Gennep dat werd opgericht in 1949 als dochteronderneming van de Nederlandse Spoorwegen en was actief als busonderneming in het zuidoosten van Nederland.
Inhoud |
[bewerk] Oprichting
Zuidooster is op 1 januari 1949 ontstaan uit een fusie tussen Maas-Buurtspoorweg (MBS) uit Gennep en Vitesse uit 's-Hertogenbosch (oorspronkelijk uit Moergestel). Vitesse was reeds een dochterbedrijf van de Algemeene Transport Onderneming (ATO), de busholding van de Nederlandse Spoorwegen en MBS was aangekocht door de NS zelf. Het nieuwe bedrijf Zuidooster werd een dochteronderneming van de NS. Reeds tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er plannen voor een fusie. Mede door een versterkte dreiging van de Brabantsche Buurtspoorwegen en Autodiensten (BBA) uit Breda in 1947 werden de plannen weer op tafel gebracht en werd besloten om de bedrijven te fuseren. Vitesse exploiteerde voor de overname van ATO lijnen in de driehoek Eindhoven, 's-Hertogenbosch en Tilburg. Met de aankoop van Van de Rijdt door ATO kwamen lijnen van Nijmegen via Grave naar bestemming in Noord-Brabant erbij. Nieuwe aanbestedingen van ATO werden ook bij Vitesse ondergebracht waarmee Vitesse lijndiensten onderhield in grote delen van Noord-Brabant. MBS was actief op de lijn Venlo-Nijmegen en in de gebieden rond Venlo en Nijmegen, waaronder stadsdiensten in beide steden. Het nieuwe hoofdkantoor komt in Gennep. Het oude kantoor van MBS werd verbouwd.
[bewerk] Groei van het vervoersgebied
In 1950 werd samen met de Krefelder Verkehr AG de grensoverschrijdende lijn Venlo-Kaldenkirchen geopend. In 1952 verloor Zuidooster de vergunning voor stadsvervoer in Nijmegen aan het gemeentelijk vervoerbedrijf Gemeente Tram Nijmegen (GTN). Tot 1958 werden hiervoor Zuidooster bussen met personeel ingehuurd. In 1953 raakte Zuidooster ook de lijn Venlo-Tegelen-Steyl kwijt aan Nedam's Autobus Onderneming (NAO) uit Roermond en de lijn Breda-Tilburg aan BBA. In ruil hiervoor zou de lijn Uden-Oss door BBA gezamenlijk met Zuidooster geëxploiteerd worden. In 1955 kocht Zuidooster de lijnen Oss-Macharen-Megen en Oss-Berghem-Haren-Megen van het vervoerbedrijf M. Weijenburg en in 1960 werd de lijn Oss-Lith-Maren gekocht van C.W. Ruys. In 1966 nam Zuidooster de lijn 's-Hertogenbosch-Lith-Oss over van de firma Smits uit Lith en zette Zuidooster een stadsdienst in Oss op. In 1971 nam Zuidooster de Betuwsche Streekvervoer Maatschappij (BSM) uit Tiel over en daarmee werd het Gelderse rivierenland toegevoegd aan het vervoergebied van Zuidooster.
[bewerk] Nieuwe huisstijl
Bij oprichting werd de huisstijl van Zuidooster blauw. De naam van het bedrijf stond op alle bussen, geschreven als Zuid-Ooster. In 1969 veranderde Zuidooster zijn huisstijl naar geel, met witte daken en grijze schortplaten en werd het nieuwe logo gepresenteerd en op de bussen geplaatst. De naam werd officieel als Zuidooster aangeduid. Zuidooster stapte over op de nieuwe standaard streekbus. De eerste nieuwe bussen komen van Leyland/Verheul maar later ging Zuidooster vooral in zee met de bussenbouwer Den Oudsten, welke eerst met Leyland samenwerkte en later alleen nog maar met DAF in zee ging.
[bewerk] Stadsdiensten in Eindhoven, Nijmegen en Venray
In Eindhoven werden in de jaren '60 gesprekken aangeknoopt met vervoerder NV De City. Deze wilde echter niet verkopen. Door teruglopende resultaten werden de gesprekken in augustus 1971 weer opnieuw opgestart. Samen met BBA, streekvervoerder Eerste Meierijsche Autobedrijf (EMA) en de gemeente Eindhoven werd een nieuw bedrijf opgericht, NV Openbaar Vervoer Eindhoven (OVE). De garage en materieel werden eigendom en beschikbaar gesteld aan Zuidooster en de Zuidooster begon op 1 januari met de voorlopige exploitatie van de stadsdienst omdat alle vervoerders nog onderhandelden over wie welke lijnen gaat rijden.
Door een brand in de garage branden alle bussen van het voormalige bedrijf De City uit en sneuvelden ook enkele Zuidooster bussen. Zuidooster plaatste een spoedbestelling van twintig stadsbussen bij Den Oudsten welke twee maanden later al geleverd werden. In Nijmegen verloor Zuidooster terrein. In 1975 besloot de gemeente Nijmegen het stadsvervoer in de stad zelf te regelen en werd het gemeentevervoer Centrale Vervoersdienst (CVD) (later verzelfstandigd tot Novio) opgericht, waardoor Zuidooster de stadslijnen in Nijmegen verloor. In Venray nam Zuidooster de stadsdienst van busonderneming Van Ham over. Zuidooster trok zijn bestaande streeklijnen in het gebied door naar de buitenwijken om de stadsdienst te realiseren.
[bewerk] Samenwerking en lijnenruil met BBA
In 1977 gingen Zuidooster en BBA samenwerken. Voor technische activiteiten en stalling in Eindhoven mocht de BBA gebruik maken van de beter uitgeruste Zuidoosterwerkplaats en Zuidoosterbussen in Tilburg mochten gebruik maken van de werkplaats van de BBA. Er werd kort een fusie tussen beide bedrijven overwogen, maar dit werd afgeblazen. In plaats daarvan besloot men tot een lijnenruil om elkaars vervoergebied af te bakenen.
Zuidooster stond de volgende lijnen af aan BBA:
- Lijn 9 's-Hertogenbosch-Boxtel-Eindhoven (werd BBA lijn 54),
- Lijn 10 Eindhoven-Oirschot-Tilburg (werd BBA lijn 41),
- Lijn 11 's-Hertogenbosch-Oisterwijk-Tilburg (werd BBA lijn 40),
- Lijn 12 's-Hertogenbosch-Udenhout-Tilburg (werd BBA lijn 39),
- Lijn 13 Oss-Megen (werd BBA lijn 62),
- Lijn 14 's-Hertogenbosch-Lith-Oss (werd BBA lijn 62),
- Lijn 15 Oss-Uden (werd BBA lijn 57),
- Lijn 16 's-Hertogenbosch-Nuland-Oss (werd BBA lijn 61)
- Stadsdienst Oss
Zuidooster kreeg de volgende lijnen van BBA:
- Stadsdienst Helmond
- Lijn 47 Eindhoven-Veldhoven (werd ZO lijn 1),
- Lijn 48 Eindhoven-Geldrop (werd ZO lijn 2)
- Lijn 51 Eindhoven-Geldrop-Helmond (werd ZO lijn 23),
- Lijn 52 Eindhoven-Geldrop-Helmond (werd ZO lijn 24),
- Lijn 53 Eindhoven-Geldrop-Someren-Helmond (werd ZO lijn 20),
- Lijn 54 Asten-Someren-Weert (werd ZO lijn 32),
- Lijn 58 Helmond-Gemert-Veghel (werd ZO lijn 25).
Hierdoor werd de grens tussen BBA en Zuidooster de lijn Eindhoven-Veghel-Uden-Oss. Zuidooster had nu de gehele stadsdienst van Eindhoven in haar bezit.
[bewerk] Verdere uitbreiding
In 1980 nam Zuidooster de lijndienst tussen Millingen aan de Rijn en Nijmegen over van Egberts' Zonen BV. In mei 1982 werd de stadsdienst in Zaltbommel overgenomen van Lion Cars (opgericht als Van Leeuwen). Zuidooster integreerde de stadslijn met streeklijn 48, Tiel-Zaltbommel-Brakel. In oktober 1982 werd ook de stadsdienst in Culemborg overgenomen van Streef Tours BV.
[bewerk] Opkomst van de buurtbus
Door invloed van de overheid werden busondernemingen gedwongen het beleid voor minder rendabele lijnen te herzien. Het concept van de buurtbus werd hiervoor opgezet, waarbij kleine bussen door vrijwilligers bestuurd worden. Zuidooster was samen met Westnederland de eerste vervoerder met operationele buurtbussen.
[bewerk] Uitbreiding
In de jaren '80 ging de Zuidooster verder werken aan haar gebied. Nieuwe stallingen en werkplaatsen werden gebouwd in Eindhoven, Uden, Helmond en Venlo. De Zuidooster startte in samenwerking met NS ook nieuwe sneldiensten op die reden tussen plaatsen waar geen directe treinverbindingen waren. Ook werd het wagenpark vernieuwd met de nieuwe B88 bussen van DAF/Den Oudsten en later de nieuwe B89 Alliance bussen van Den Oudsten waarvan ook enkele nieuwe gelede versies van werden aangeschaft.
[bewerk] Het einde van Zuidooster
In 1982 werd een nieuwe NV opgericht, de NV Aandelenbezit Streekvervoer (ABS). De NS droeg alle aandelen over aan deze NV waardoor het streekvervoer een zelfstandige tak werd. De overheid koos voor minder invloed en bezuinigingen. In 1989 werd de NV ABS gewijzigd naar NV Verenigd Streekvervoer Nederland (VSN) en in 1992 wijzigde de naam naar VSN-Groep. De VSN-Groep was van mening dat slechts een klein aantal sterke bedrijven kon overleven en gaf te weten dat schaalvergroting gewenst was. Om te voldoen aan de wensen van de VSN-Groep startte Zuidooster besprekingen met Verenigd Streekvervoer Limburg (VSL).
[bewerk] Fusie met VSL tot Hermes
Op 1 januari 1995 zou Zuidooster fuseren met VSL uit Heerlen tot de nieuwe busonderneming Hermes Groep NV, aangeduid als Hermes. De nieuwe onderneming werd genoemd naar de Griekse god Hermes die de beschermheer van de wegen, reizigers en koophandelaren was. Het nieuwe hoofdkantoor zou komen in Weert. Er werd gekozen voor Weert omdat het centraal in het nieuwe vervoergebied lag en geen historische binding had met of Zuidooster of VSL. Zuidooster reed op dat moment in het Gelderse rivierenland, de streekdiensten rond Nijmegen, in Noord-Brabant ten oosten van de lijn Eindhoven-Veghel-Uden-Oss (met stadsdiensten in Eindhoven en Helmond) en in het noorden van Limburg tot aan Venlo en Roermond. VSL reed in de resterende gebieden van Limburg met uitzondering van de stadsdienst in Maastricht. Deze werd verzorgd door gemeentevervoerbedrijf Stadsbus Maastricht (SBM). Het Limburgse Heuvelland ging echter per mei 1995 naar Vancom. Het gebied van de Hermes werd dus een groot vervoergebied in het zuidoosten van Nederland met uitzondering van Maastricht en Heuvelland. Vanuit Zuidooster kwamen vele standaard streekbussen over en werden voorzien van het nieuwe Hermes logo. Ook de B88 en B89 Alliance bussen kwamen mee. Deze bussen werden niet overgeschilderd (alleen de schortplaten waren inmiddels blauw geworden) maar nieuwe bussen werden geleverd in de nieuwe Hermes huisstijl, wit met verticale gele en blauwe strepen.
Hermes Groep NV rijdt in 2006 in het gebied rond Eindhoven (inclusief stadsdienst in Eindhoven en Helmond) en rond Nijmegen, de overige gebieden uit het voormalige Zuidooster gebied is Hermes in de loop der jaren kwijtgeraakt aan andere vervoerders.
| Bronnen en referenties: |
|
Bosman, F. (1994) Zuidooster 1949 - 1994. Bedrijf in beweging. Een terugblik in de tijd. Weert: Hermes Groep NV. |
