Jelsa
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
|
||||||||||
Jelsa er ein liten strandstad som ligg idyllisk til ved Jelsafjorden i Suldal kommune i Ryfylke i Rogaland fylke. Det er no om lag 500 innbyggjarar, og her finst barne- og ungdomsskule, barnehage, daglegvarebutikk, bensinstasjon, bu- og omsorgssenter, tønnefabrikk og eit steinknuseri. Kvar sommar strøymer det folk til for å feriere i sommarhus, hytter eller båt på Jelsa.
[endre] Jelsa kyrkje
Heilt frå vikingtida av har Jelsa vore ein samlingstad for religiøse offer. I 1286 vart det bygd ei stavkyrkje på staden der det tidligare hadde vore gudehov. Ho vart etter kvart altfor lita, og derfor vart det bygd ei større kyrkje utanpå den første. Denne kyrkja stod ferdig i 1647 og var rikt utsmykt med utskjeringar på benkene, preikestol med apostelmåleri måla av den tyske kunstnaren Gottfried Hendzchel og eit tak som viste ein himmelkvelv med millionar av stjerner. Jelsakyrkja var eit praktverk, men i 1850 skulle kyrkja gjerast meir moderne. Ho fekk liggjande kledning og vart måla kvit både utvendig og innvendig. Himmelkvelven og andre takmåleri vart måla over og benkene vart bytta ut med nokre enklare, men kyrkja fekk også nytt galleri og døypefont. Etter mange år sakna folk den flotte kyrkja si slik ho var før, og i 1950 vart ho restaurert tilbake til det opprinnelege.
[endre] Historikk
I seilskutene si stordomstid på slutten av 1600-talet var Jelsa ein langt meir sentral stad. Dette vesle neset var då ein naturleg stoppestad for båtar som skulle innover i fjordane og ut att. På 1700-talet vart det bygd dampskipskai på Bjergsted, der det òg etterkvart kom gjestgjeveri og bakeri. Handverkarane budde tett i tett i små kvite hus på Noresjøen, og vart kalla strandsitjarar fordi dei reiste frå strand til strand i Ryfylke for å få arbeid. I 1775 opna ei rik dame med namn Marcille Riiberg ein skule for strandsitjarbarna på Noresjøen. Det skulle også vere ein gratis lærarskule som skulle gi utdanning som omgangsskulelærar for to ungdommar kvart andre år. Marcille Riiberg var allereie eigar av Jelsa kyrkje, og ville sette arva si i eit fond som skulle drive skulen og halde kyrkja ved like. Det fondet vart kalla Den Riibergske Stiftelse, og framleis er kyrkja i privat eige under ho. Skulen er no gjort om til museum med omvisning kvar laurdag og søndag i sommarmånadene.
