Periguers
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
| Periguers / Peireguers | |
|---|---|
| País |  França |
| Region | Aquitània (chap-luòc) |
| Despartament | Dordonha (chap-luòc) |
| Arrondiment | Periguers (chap-luòc) |
| Canton | chap-luòc de 3 cantons (Periguers Centre / Periguers Nòrd-Est / Periguers Oest) |
| Còde INSEE | 24322 |
| Còde postal | 24000 |
| Cònse Mandat en cors |
Xavier DARCOS (UMP) 2005-2007 |
| Intercomunalitat | Comunautat de l'Aglomeracion de Periguers (CAP) |
| Longitud | 00° 43' 08" Est |
| Latitud | 45° 11' 06" Nòrd |
| Altituds | mejana : 101 m minimala : 75 m maximala : 189 m |
| Superficia | 982 ha = 9,82 km² |
| Populacion sens comptes dobles |
comuna : 30 193 aglomeracion : 63 539 aria urbana : 91 585 ab. (1999) |
| Densitat | 3 075 ab./km² |
Periguers [peri'gø: / peri'gʏ:] (en francés Périgueux) es una vila occitana francesa de la region Aquitània, prefectura dau departament de Dordonha. Es la capitala istorica de Perigòrd.
Periguers es lo nom occitan corrent, mas tanben li donan lo nom classicizant de Peireguers [pejre'gø: / pejre'gʏ:] (la grafia Perigüers emb un tremà es pas normativa, que s'escriu normalament Periguers sens trema coma dins orguelh).
Somari |
[Modificar] Istòria
La vila s'estend dins una bocla d'Eila environada de set costaus (Escornabuòu, la Boissiera o Curada, Beu Puei, l'Arsaut, las Cebradas,...)
L'etimologia de Periguers ven daus Petrocorii (las quatre armadas), pòble gallés que demorava aquí avant la conquesta romana. A l'epòca gallò-romana, l'emplaçament de la vila actuala era ocupat per Vesona.
La vila de Periguers nais vertadierament en 1240 de l'union de dos borgs rivaus implantats a quauquas centenas de metres l'un de l'autre : d'una man la Ciutat (surtida de l'antica Vesona gallò-romana), vila de l'avesque e dau comte de Perigòrd, de l'autra la vila borgesa de Puei Sent Front.
En 1669, l'aveschat passa de la catedrala Sent Estefe, situada en La Ciutat, a la catedrala Sent Front, jurc'alara basilica dau Puei.
En 1813, Periguers anexa la comuna de Sent Martin, que ven un quartier.
En 1857, lo chamin ferrat arriba a Periguers en venir de Cotràs; s'ensec l'installacion daus talhiers de reparacion de las locomotivas e de las veituras de la Companhiá de París a Orlhans (PO), activitat que demòra totjorn dins lo quartier dau Tolon.
La devisa de la vila es Fortitudo mea civium fides, es a dire Prene ma fòrça dins la fidelitat de mos ciutadans. L'escut de la vila, roge e verd, es fach de tres tors merletadas, que la centrala es surmontada d'una flor de liri (Sus ceu de golas e terra de sinòple, au chasteu d'argent de tres tors merletadas, la centrala surmontada d'un liri d'aur).
[Modificar] Demografia
Comuna sola :
| 1800 | 1831 | 1866 | 1901 | 1931 | 1936 | 1954 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 5 733 (1) | 8 956 | 19 633 | 31 976 | 33 988 | 37 615 | 40 785 | 38 529 | 37 450 | 35 120 | 32 916 | 30 280 | 30 193 |
(1) 6 201 emb l'anciana comuna de Sent Martin, que fusionará en 1813
Aglomeracion : (comunas de Periguers, Colonhés e Champs Niers, Trelhissac, Bolasac, Chancelada, Nòstra Dama de Sanilhac, Champ Savineu, Marsac d'Eila e Bassilhac)
| 1936 | 1954 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 46 777 | 52 862 | 57 044 | 59 801 | 61 459 | 62 670 | 63 322 | 63 539 |
Aria urbana : (52 comunas)
| 1936 | 1954 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 67 865 | 72 757 | 76 162 | 78 393 | 81 070 | 84 981 | 89 664 | 91 585 |
[Modificar] Transpòrts
Periguers es ligat a Bordèu e a Clarmont per l'autorota A89.
Dau costat ferroviari, la vila a de las ligasons TER emb Bordèu, Lemòtges, Briva, Agen e daus trens grandas linhas vers París, Lion e Clarmont.
[Modificar] Economia
Periguers aciala, dins lo quartier dau Tolon, daus talhiers de reparacion de la Societat Nacionala daus Chamins ferrats Francés (Etabliment Industriau de Perigòrd) qu'emplejan quasi 600 personas. Las veituras Corail e Téoz i son renovadas, tanben los trens TER.
Dempuei 1970, Periguers aculhís tanben l'Estampariá Nacionala daus Timbres-Pòsta, d'onte ven la totalitat daus quatre miliards de timbres francés esmetuts chada annada. L'establiment se tròba dins la zòna industriala de Bolasac, e fai trabalhar 700 personas.
Pasmens, Periguers es aüei una vila mai que mai terciari, que un emplei sus dos es public o para-public.
[Modificar] Administracion
Tiera daus cònsols dempuei 1971 :
1971-1997 : Ives Guéna (UDR/RPR)
1997-2002 : Xavier Darcos (Div. drecha)
2002-2005 : Joan-Pau Daudou (UMP)
2005- : Xavier Darcos (UMP)
[Modificar] Personatges nascuts en Periguers
- Iriés Peir Daumesnil (1777-1832), generau d'Emperi
- Joan Frederic Frenet (1816-1900), matematician e astronòme
- Jacmes Emili Lafon (1817-1886), penheire
- Lèon Bloy (1846-1917), romancier e ensajista
- Jòri Goursat çò-dich SEM (1863-1934), caricaturista
- Joan Jòri Villepontoux (1884-1963), banquier
- Aimat Clariond (1894-1959), actor
- Joan Carzou (1907-2000), penheire
- Claudi Seignolle (n. en 1917), escrivan
[Modificar] Eveniments
- Salon internacionau dau Libre Gormand [1]
- Mimòs, festivau internacionau dau mime [2]
- Sinfonia, festivau de musica baròca [3]
- MNOP, festivau de las musicas de la Novela-Orlhans [4]
[Modificar] Monuments et luòcs toristics
Periguers es classada Vila d'Art e d'Istòria e presenta un patrimòni remirable, emb 43 monuments istorics e un important sector sauvagardat. Demest v-ilhs :
[Modificar] Los vestigis de la vila gallò-romana de Vesona
- La tor de Vesona, vestigi d'un temple dedicat a la divessa tutelària de la ciutat gallò-romana
- Las roinas de l'Anfiteatre roman, mesas en valor dins un brave jardin
- Lo museu Vesunna, bastit sus los vestigis de la domus daus Boquets (villà gallò-romana) per l'architecte Joan Nouvel - musée de Vesunna
[Modificar] La vila medievala
- La catedrala Sent Front, inscricha au Patrimòni Mondiau de l'Umanitat, es l'una de las estapas mai famosas dau Pelegrinatge de Sent Jacmes de Compostela. D'estile romanic-bisantin, presenta cinc copolas en crotz greca. Fuguet (larjament) restaurada per Paul Abadie au segle XIX, loquau se'n inspiret per l'edificacion de la gleisa dau Sacré Coeur de París. Lo chamin de crotz de Sent Front, pench a l'entorn de 1850 per Jacmes Emili Lafon, fuguet restaurat en 2002
- La gleisa romana Sent Estefe, anciana catedrala, que ne'n demòra doas copolas
- Lo covent de las Dònas de la Fe (segle XII)
- La Tor Mataguerra (segle XIII), lo vestigi mai conservat de las fortificacions de l'Edat Mejan
- La charriera Limotjana, còr de la vielha vila
[Modificar] La vila Renaissença
- La Maison daus Cònsols, que se remira dins Eila
- Lo Chasteu Barriera (roinat), dau nom d'una familha de la vila
- La Maison dau Pastissier, mesa en valor lòrs de la restauracion de la Plaça Sent Loís
- Mai d'un ostau daus segles XV e XVI dins l'ancian Puei Sent Front (ostaus Gamenson, Sench Astier, d'Abzac de La Dosa, de Lestrada,...)
- La Prefectura (segle XIX) : façada d'estile Segond Emperi; los salons son d'òbras d'art vertadieras, dins l'estile daus chasteus de Versailles, Fontainebleau e dau Louvre
- Lo museu d'art et d'archeologia de Perigòrd
- Lo museu militar de Perigòrd
- Le museu-talhier dau Trompe-l'œil [5]
[Modificar] Bessonatges
Periguers es bessonada coma la vila bavaresa d'Amberg (Alemanha).
