Żydzi a komunizm

Z Wikipedii

Wśród filozofów marksistowskich, działaczy i publicystów komunistycznych można było spotkać - zwłaszcza w latach 20. i 30. XX w. - znaczną liczbę osób pochodzenia żydowskiego, z których część deklarowała narodowość żydowską. Było to pożywką dla teorii spiskowych, które wyolbrzymiały udział i znaczenie Żydów w ruchu komunistycznym, zarazem bagatelizujących udział nie-Żydów (patrz: żydokomuna).

Spis treści 1 Marksizm a Żydzi 2 Udział Żydów w ruchu komunistycznym 3 Żydzi w KPP i PPR 4 Niektórzy polscy komuniści pochodzenia żydowskiego 5 Przypisy 6 Bibliografia 7 Zobacz też

[edytuj] Marksizm a Żydzi

Karol Marks, którego ojciec dokonał konwersji z judaizmu nie utrzymywał więzi ze społecznością żydowską. W książce W kwestii żydowskiej^[1] odrzucał on żydowskie dążenia narodowe, a jego uwagi na temat religii żydowskiej były czasem uważane za antysemickie. Marks uważał, że przezwyciężenie dyskryminacji i ucisku Żydów oraz całkowita ich asymilacja będzie możliwa tylko dzięki przemianom politycznym.

[edytuj] Udział Żydów w ruchu komunistycznym

Polityka caratu, utrzymującego prawną dyskryminację Żydów (Strefa osiedlenia, numerus clausus, numerus nullus), propagującego antysemityzm (Protokoły Mędrców Syjonu) oraz popierającego pogromy żydowskie (Czarna Sotnia, slogan "Bij Żydów, ratuj Rosję!") i procesy o mordy rytualne spowodowały aktywizację polityczną i udział znacznej liczby młodzieży żydowskiej w podziemnych organizacjach i partiach, w tym w partii bolszewickiej.

Podczas wojny domowej w Rosji Żydzi postrzegali "czerwonych" jako swoich obrońców, ponieważ wiele oddziałów "białych" mordowało ludność żydowską na zajętych obszarach (to samo z resztą robili "czerwoni", co z opisywał Izaak Babel). Inną przyczyną akcesu wielu osób pochodzenia żydowskiego do partii była niechęć inteligencji rosyjskiej do nowej władzy, której przejawem był strajk urzędników. Skłoniło to Lenina do budowy nowego aparatu państwowego rekrutowanego głównie spośród mniejszości narodowych, wśród których szczególny udział z racji wykształcenia mieli Żydzi.

Bolszewicy początkowo nie przywiązywali wielkiej wagi do tożsamości narodowej, dlatego wielu działaczy bolszewickich pochodzenia żydowskiego nie uważało się za Żydów. Głosząc internacjonalizm i sprzyjając awansowi młodzieży żydowskiej tępili jednocześnie religię żydowską oraz ruch syjonistyczny. Działacze bolszewiccy pochodzenia żydowskiego nie działali solidarnie, popierając różne platformy partyjne; wielką czystkę przetrwali tylko bolszewicy ślepo posłuszni Stalinowi.

Od połowy lat 40. XX wieku pochodzenie żydowskie stało się przeszkodą w karierze, ponieważ Stalin postanowił oprzeć urzędową ideologię w większym stopniu na nacjonalizmie rosyjskim (kampania walki z tzw. kosmopolityzmem, sprawa lekarzy kremlowskich). Od połowy lat 50. nastąpiła instytucjonalizacja dyskryminacji; zakazano lub ograniczono zatrudniania osób pochodzenia żydowskiego na określonych stanowiskach oraz studiowania na niektórych uczelniach. Polityka ta, oficjalnie określana jako antysyjonizm przetrwała do końca istnienia ZSRR.

Najbardziej znani i wpływowi bolszewicy pochodzenia żydowskiego: Lew Trocki, Jakow Swierdłow, Grigorij Zinowjew, Lew Kamieniew, Gienrich Jagoda, Maksim Litwinow, Lazar Kaganowicz i Karol Radek; inni działacze Kominternu: Ana Pauker, Béla Kun, Mátyás Rákosi, Paul Levi.

[edytuj] Żydzi w KPP i PPR

W KPP - polskiej sekcji Kominternu, podobnie jak w innych sekcjach, inteligencja partyjna w znacznym stopniu składała się z osób pochodzenia żydowskiego. Jedną z przyczyn atrakcyjności ideologii komunistycznej dla niektórych Żydów był jej radykalny internacjonalizm - program budowy ponadnarodowego Związku Republik Rad; w czasie gdy większość pozostałych partii była umiarkowanie nacjonalistyczna, a partie prawicowe (w tym narodowa demokracja w Polsce) przyjmowały hasła antysemickie. Dla młodzieży żydowskiej komunizm był ruchem asymilacyjnym i antyreligijnym (także wymierzonym w judaizm), a ZSRR wydawał się krajem wolnym od antysemityzmu i dyskryminacji rasowej.

Wysoki udział działaczy pochodzenia żydowskiego był widoczny wśród aparatu partyjnego. Ze sporządzonego przez władze KPP raportu o stanie organizacyjnym w roku 1936 wynika, że w aktywie centralnym partii było w owym okresie 53% Żydów, w aparacie wydawniczym 75%, w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom 90%, a w aparacie technicznym Sekretariatu KPP - 100% Żydów. Podobne proporcje panowały w strukturach terenowych KPP. W istocie jednak niewiele decyzji dotyczących polityki partii komunistycznej zapadało w kraju, ponieważ władzami zwierzchnimi KPP do jej rozwiązania był Komitet Wykonawczy Międzynarodówki Komunistycznej, nad którym faktyczną władze sprawowało Biuro Polityczne KC RKP(b), później WKP(b), a od 1929.

Po wojnie aparat PZPR i podległy mu aparat bezpieczeństwa był rekrutowany w dużym stopniu z części aktywu przedwojennej KPP, który przeżył stalinowskie czystki. Kadry rekrutowano spośród zaufanych towarzyszy, przy czym walorem działaczy pochodzenia żydowskiego było wykształcenie, których pozbawieni byli działacze pochodzenia polskiego, w przeważającym stopniu wywodzący się z uboższych warst społecznych. Być może pewną role w oparciu się na działaczach pochodzenia żydowskiego pewną rolę odgrywała nieufność Stalina i funkcjonariuszy bolszewickich wobec Polaków. W PZPR w okresie stalinowskim najbardziej wpływowymi osobami pochodzenia żydowskiego byli: Jakub Berman, Roman Zambrowski i Hilary Minc - członkowie Biura Politycznego KC.

W 1995 roku Żydowski Instytut Historyczny zorganizował prelekcję prof. Andrzeja Paczkowskiego, który przedstawił statystyki udziału osób narodowości żydowskiej w komunistycznych organach bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Według nich na 449 osób pracujących w centrali resortu bezpieczeństwa na stanowiskach od naczelnika wydziału wzwyż było 131 Żydów, czyli 29%. Ponad 94% z nich deklarowało wcześniejszą przynależność do przedwojennych organizacji komunistycznych takich jak KPP^[2].

[edytuj] Niektórzy polscy komuniści pochodzenia żydowskiego

• Jakub Berman
• Jerzy Borejsza (Beniamin Goldberg)
• Julia Brystygier
• Anatol Fejgin
• Jan Frey-Bielecki
• Szymon Harnam (Szaja Charnam)
• Wacław Komar (Mendel Kossoj)
• Róża Luksemburg
• Stefan Michnik (Szechter)
• Salomon Morel
• Ozjasz Szechter
• Józef Światło
• Józef Unszlicht

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Karol Marks W kwestii żydowskiej
2. ↑ Krystyna Kersten (a może Teresa Torańska) podaje inne liczby

[edytuj] Bibliografia

Na rynku wydawniczym znajduje się wiele jawnie antysemickich paszkwili na temat "żydokomuny". Do nielicznych publikacji o wartości naukowej na ten kontrowersyjny temat należą:

• "Żydzi i komunizm" wydanie specjalne "Jidełe" Żydowskiego Pisma Otwartego z wiosny 2000 roku, pod redakcją Michała Bilewicza i Bogny Pawlisz, ISSN 1230-8390 Zapis dyskusji z Jidełe na stronie Forum Żydów Polskich
• "Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944-1949)", Wydawnictwo Trio, Augusta Grabskiego, Warszawa 2004. ISBN 83-88542-87-7

[edytuj] Zobacz też

• Żydokomuna – popularny slogan używany przez środowiska antysemickie i nacjonalistyczne
• Komuniści polskiego pochodzenia