Arbela

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Irbil.

Arbela (arab. Irbil, tur. Erbil, kurd. Hawler, asyr. Arab'ilu) - miasto w północnym Iraku, u zbiegu granic z Turcją i z Iranem, na Wyżynie Erbil, między dwiema rzekami o nazwie Zab, u południowego podnóża gór Kara Czog. 486 tys. mieszkańców (1987), 840 tys. mieszkańców (szacunek z 2002). Węzeł drogowy i kolejowy, ośrodek administracyjny i handlowy, lokalne centrum wydobycia ropy naftowej. Zamieszkana przez chrześcijan i sunnitów - Kurdów, Arabów i Turków. Centrum miasta leży na wzniesieniu o wysokości około 30 m, powstałym z ruin wcześniejszych osiedli. Zabytkowa starożytna cytadela.

odrestaurowane mury obronne Arbeli

Arbela jest bardzo starym miastem, ślady materialne dokumentują 8 tysięcy lat istnienia, a pierwsze wzmianki o niej pochodzą jeszcze z czasów Sumeru (Urbilum, XXI wiek p.n.e.) i Asyrii. Jest również jednym z najstarszych nieprzerwanie zamieszkanych miast świata, na co wpłynął fakt, że istnieją tu bogate zasoby wód podziemnych. Za czasów asyryjskich była ośrodkiem kultu Isztar z wielką świątynią. Leżała na skrzyżowaniu szlaków karawanowych, a za czasów perskich - na Drodze Królewskiej. W 331 r.p.n.e. bitwa pod Gaugamelą, wsią na zachód od Arbeli, zadecydowała o podbiciu przez Aleksandra Wielkiego imperium perskiego. Za czasów diadochów Arbela została stolicą królestwa Adiabene (III wiek p.n.e.-II wiek), od I wieku podporządkowanego imperium partyjskiemu. Od początku III wieku znajdowała się pod panowaniem Rzymu. W 642, po bitwie pod Kadijją, opanowali ją Arabowie. W latach 1190-1232 Arbela była stolicą państwa Muzaffara ad-Dina, brata sułtana Saladyna. Następnie była zdobywana przez różne odłamy Mongołów i Turków. W XIII wieku Arbela utraciła znaczenie gospodarcze i funkcje administracyjne na rzecz niedalekiego Mosulu. Od 1517 pozostawała pod władzą Imperium Ottomańskiego. W 1918 została przekazana Irakowi. W 1974 została stolicą autonomicznej irackiej prowincji Kurdystanu, a po wojnie w Zatoce, od 1991 do 1996, była stolicą półniezależnego Kurdystanu Irackiego (a przy okazji miejscem walk między różnymi frakcjami kurdyjskimi, zakończonych dopiero po interwencji wojsk Saddama Husajna).