Cesarz
Z Wikipedii
Cesarz (od łac. Caesar) - suwerenny monarcha zazwyczaj o randze wyższej niż król.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie tytułu. Rzym
Termin "cesarz" pochodzi od przydomka (ostatniego członu nazwiska) rzymskiego dyktatora Gajusza Juliusza Cezara. Pierwszym władcą, którego uznaje się za cesarza jest Oktawian August, który używał tytułów: imperator (łac. wódz, stąd pochodzi angielskie emperor - cesarz), princeps (pierwszy, od tego pochodzi ang. prince - książę) i august (termin nieprzetłumaczalny, w przybliżeniu zainaugurowany, czyli zaaprobowany przez augurów na drodze auspicjów).
Tytuł Cezar wziął się stąd, iż Oktawian August był adoptowanym synem Juliusza Cezara i tym samym dziedziczył jego nazwisko jako Gajusz Juliusz Cezar Oktawian (przed adopcją nazywał się Gajusz Oktawiusz). Nazwisko to naturalną koleją rzeczy dziedziczyli potomkowie Augusta, czyli kolejni władcy z dynastii julijsko-klaudyjskiej. Linia ta wygasła na Neronie, jednak do tej pory nazwisko Cezar tak zrosło się już z tronem imperium, że kolejny władca przyjął je niejako automatycznie.
[edytuj] Historia tytułu
W III wieku doszło do pierwszych podziałów cesarstwa. Coraz częściej krajem rządziło dwóch, czasami nawet czterech cesarzy. W roku 395 imperium rzymskie ostatecznie podzieliło się na dwie części. W 480 roku zmarł ostatni cesarz zachodni (rządzący już tylko Dalmacją Juliusz Nepos). Od tego momentu cesarze władali tylko we wschodniej części imperium rzymskiego, późniejszym Bizancjum.
W dużym stopniu na podstawie dokumentu zwanego donacją Konstantyna (który uznaje się już za falsyfikat) papiestwo uzyskało jednak prawo do przyznawania tego tytułu na Zachodzie. Skorzystano z tego koronując Karola Wielkiego na cesarza rzymskiego w roku 800. Cesarstwo Franków co prawda szybko się rozpadło, ale jego powstanie pociągnęło za sobą utworzenie w X wieku Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Cesarze bizantyńscy zniknęli razem z zagładą cesarstwa bizantyńskiego w XV wieku. Z czasem tytułu cesarskiego (a właściwie w tym przypadku imperatorskiego) zaczęli również używać władcy Rosji. W 1804 roku cesarzem koronował się Napoleon Bonaparte. Po Świętym Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego tytuł cesarza przeszedł na austriacką monarchię Habsburgów. Najwięcej cesarstw, cztery, było w Europie od roku 1804 do 1806 (rosyjskie, austriackie, francuskie i Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego). Cesarstwa zniknęły z Europy w wyniku I wojny światowej.
Europejscy cesarze (i carowie) poza następcami Karola Wielkiego, cesarzami niemieckimi i austriackimi są uzurpatorami tytułu.
[edytuj] Kraje, których władców określamy cesarzami
- Chiny (od 221 p.n.e. do 1911)
- Etiopia (? - 1975)
- Japonia (jedyne obecnie istniejące cesarstwo)
- Rzym (od 27 p.n.e. do 476)
- Bizancjum (od 395 do 1453)
- Cesarstwo Karola Wielkiego
- Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (od 962 do 1806)
- Bułgaria (X wiek) - car
- Serbia (XIV wiek) - car
- Rosja (od 1721 do 1917) - należy jednak pamiętać, że tytuł "car" pojawił się już w XVI wieku
- Wietnam (od 1802 do 1945) - od 1884 cesarstwo wietnamskie było kolonią republiki francuskiej
- Francja (Napoleon I, 1804-1815 i Napoleon III, 1852-1870)
- Haiti (w latach 1804 - 1806 i 1849 - 1859)
- Austria (od 1804 do 1918)
- Brazylia (Pedro I, 1822-1831 i Pedro II, 1831-1889)
- Niemcy (od 1871 do 1918)
- Meksyk (Augustin de Iturbide, 1822-1823 i Maksymilian Habsburg 1864-1867)
- Indie (za panowania brytyjskiego (1876-1947), cesarzami Indii byli władcy Wielkiej Brytanii)
- Mandżukuo (1934-1945) - protektorat Japonii
- Cesarstwo Środkowoafrykańskie (1976-1979).
Cesarzami określa się dość często (aczkolwiek nie całkiem poprawnie):
- wielkich chanów mongolskich
- szachów Persji (od 1934 Iranu) (a zwłaszcza szachów z dynastii Pahlawich panujących od 1925 roku)
- władców imperium Mogołów (1526-1857)
- sułtanów imperium otomańskiego (XIV wiek-1922).
Używanie w tych przypadkach tytułu cesarz jest najczęściej efektem tłumaczenia angielskiego emperor
Cesarzem Stanów Zjednoczonych Ameryki ogłosił się Joshua A. Norton jako "Jego Cesarska Wysokość Norton I" (1859-1880).
