Czeski błąd
Z Wikipedii
Czeski błąd – popularna, potoczna nazwa błędu przestawienia znaków, powstałego w trakcie maszynowego przepisywania tekstu (np. na maszynie do pisania lub klawiaturze komputera), a niegdyś również w trakcie prac zecerskich. Jest to konkretny rodzaj błędu polegający na przestawieniu kolejności dwu sąsiednich znaków w tekście. Czeskie błędy zalicza się do literówek.
Błędy tego typu wynikają z nadmiernej szybkości pisania, a powstają najczęściej podczas naprzemiennego rytmicznego uderzania w klawisze palcami obu dłoni, gdy natrafi się w tekście na znaki, które trzeba obsłużyć kolejno palcami tej samej dłoni. Najczęściej powstają one przez zamienienie kolejności uderzeń w klawisze znajdujące się po przeciwnych stronach klawiatury, rzadziej zdarza się, aby występowało to podczas pisania palcami obu dłoni w środkowej części klawiatury, gdzie pisze się najbardziej wygimnastykowanymi palcami wskazującymi, które w dodatku są dla obu dłoni w tym momencie obok siebie, niemal stykając się. Drugą częstą sytuacją jest powstawanie czeskich błędów podczas stawiania znaków palcami jednej dłoni, gdy kolejność znaków jest odwrotna, niż wynikałoby to z układu dłoni lub długości palców. Ponadto, w czasach ręcznego składu, czeskie błędy bywały robione przez zecera, poprzez zamienienie czcionek miejscami.
Czeskie błędy należą do najmniej dolegliwych błędów typograficznych, gdyż samo przestawienie znaków w tekście skutkuje tym, że po korekcie tekst jest dokładnie tej samej długości, a w dodatku stosunkowo rzadko zdarza się, aby przełamywał się w odmienny sposób w miejscach przenoszenia wyrazów. Tak więc czeskie błędy w żadnym stopniu lub co najwyżej w małym wpływają na zmianę długości akapitów, jak również na powstawanie tzw. korytarzy w tekście.
Merytorycznie jednak mogą czasami te błędy nieść poważne konsekwencje, bo o ile w literówkach typu nei zamiast nie, czy Wikipedai zamiast Wikipedia nie dzieje się nic poważnego, to postać gospodraka zamiast gospodarka może już wywołać sporą burzę, szczególnie jeśli zostanie użyty gdzieś w tytule. Również osoba, której przestawiono litery w nazwisku, może poczuć się dotknięta, tym bardziej, że tego typu błędy są trudniejsze do wykrycia w korekcie od innych. Zwraca się tu uwagę na fakt, że podczas pośpiesznego czytania tekstu, często na tego typu literówki nie zwraca się uwagi, nadal poprawnie rozumiejąc treść, i to nie tylko wtedy, gdy występują one we wnętrzu wyrazów, ale nawet w końcówkach, o ile przestawione zostały znaki tej samej wysokości (zachowana jest wtedy tzw. bouma). Znacznie gorzej jest oczywiście, jeśli czeskie błędy dotyczą nazw własnych, treści kodów źródłowych lub plików konfiguracyjnych, czy też wreszcie kolejności cyfr w wyrażeniach liczbowych.
Pochodzenie określenia "czeski błąd" nie jest do końca jasne – niektórzy językoznawcy sugerują, że termin wziął się z tego, iż wiele słów w języku czeskim przypomina słowa z języka polskiego, w których ktoś poprzestawiał litery, np. kapr – karp. Inni zwracają uwagę, na wpływ języka niemieckiego na czeski w odwróconej kolejności pisania większych liczebników. Niepewność co do tego źródłosłowu jest istotna, gdyż termin ten znany jest nie tylko w Polsce, ale także np. w krajach anglosaskich, gdzie trudno o porównanie brzmienia słów. Możliwe jest jednak również to, że termin ten został spopularyzowany na świecie właśnie poprzez język polski, tracąc w kolejnych językach już swoje dosłowne konotacje. W każdym razie pojęcie to, choć popularne, niezbyt dobrze oddaje ducha języka czeskiego, bo prędzej można by nazywać w ten sposób opuszczenie w tekście samogłoski.
Odpowiednikiem czeskiego błędu w mowie jest przestawienie głosek lub sylab zwane metatezą.
