Czysta forma
Z Wikipedii
Czysta forma – koncepcja artystyczna stworzona przez Stanisława Ignacego Witkiwicza, wiążąca się z jego przekonaniami filozoficznymi, której zasady zostały wyłożone na łamach czasopisma „Skamander†w latach: 1920 – 1921. Teoria czystej formy spotkała się w dwudziestoleciu międzywojennym z wieloma krytycznymi ocenami, stała się też przedmiotem licznych polemik. W teorii estetyki polskiej jest jedną z najważniejszych koncepcji XX wieku, często przywoływaną z racji swego podobieństwa do postmodernistycznego rozumienia sztuki.
Czyta forma zakÅ‚adaÅ‚a zerwanie z realizmem i naturalizmem. DzieÅ‚o skonstruowane na zasadach czystej formy powinno charakteryzować siÄ™ przypadkowÄ… tematykÄ… oraz odrzuceniem nastÄ™pstwa logicznego poszczególnych scen, deformacjÄ…, brakiem chronologicznych nastÄ…p w fabule, odrzuceniem praw psychologii, biologii i etyki. Czysta forma miaÅ‚a być Å›rodkiem prowadzÄ…cym do przeżycia Tajemnicy Istnienia. IstotÄ™ teorii czystej formy Witkacy ujmowaÅ‚ nastÄ™pujÄ…co: „chodzi mi o fantastyczność bez żadnego Å‚adu i skÅ‚adu, aby na scenie czÅ‚owiek mógÅ‚ popeÅ‚nić samobójstwo z powodu wylania siÄ™ szklanki wody, ten sam stwór, który pięć minut temu taÅ„czyÅ‚ z radoÅ›ci z powodu Å›mierci ukochanej matki.â€
Teoria czystej formy odnosiÅ‚a siÄ™ przede wszystkim do teatru. Witkacy zakÅ‚adaÅ‚, że sztuka skonstruowana zgodnie z zasadami czystej formy spowoduje u widza po obejrzeniu przedstawienia stan podobny do wybrudzenia siÄ™ z dziwnego snu. MogÅ‚a znaleźć zastosowania również malarstwie, muzyce i poezji. Zdaniem niektórych krytyków np. Karola Irzykowskiego praktyka twórcza Witkacego staÅ‚ w sprzecznoÅ›ci z teoriÄ… czystej formy. Karol Irzykowski dokonaÅ‚ również krytyki czystej formy w wydanej w 1929 roku pracy pt. „Walka o treść.â€
Bibliografia: A. Hutnikiewicz Od czystej formy do literatury faktu, Wiedza Powszechna, Warszawa 1976