Danuta Przystasz

Z Wikipedii

Danuta Przystasz (ur. 13 czerwca 1920 w Niewistce, pow. Brzozów) – członek Ruchu Miecz i Pług, współorganizatorka i komendantka autonomicznej organizacji kobiecej Związek Kobiet Czynu, ps. "Skiba"

Uczęszczała do Liceum im. Emilii Plater w Sanoku. Działała wówczas w Lidze Morskiej i Kolonialnej. Przed wybuchem wojny obronnej 1939 przeszła szkolenia przysposobienia obronnego, głównie sanitarne. Po klęsce wrześniowej zaangażowała się na Rzeszowszczyźnie w działalność konspiracyjną w ramach Chłopskiej Organizacji Wolności "Racławice". Uczestniczyła w różnych akcjach m.in. w przerzutach polskich wojskowych na Węgry. Jednocześnie uczyła się w Sanoku na tajnych kompletach, uzyskując w styczniu 1942 maturę.

Z powodu licznych aresztowań w Sanoku, na przełomie marca i kwietnia tego roku wyjechała do Warszawy, gdzie nawiązała kontakt z tworzącą się organizacją kobiecą Związkiem Kobiet Czynu, która działała autonomicznie przy Ruchu Miecz i Pług. Od jesieni 1942 do wybuchu powstania warszawskiego stała na jej czele. Zajmowała się w tym okresie pracą oświatową, sanitarną i kolporterską podziemnego pisma "Polka Czynu", stanowiącego organ ZKC. Brała udział w powstaniu warszawskim jako łączniczka w Kompanii Sztabowej Zgrupowania AK "Żywiciel" na Żoliborzu. Po klęsce powstania wyszła z miasta wraz z ludnością cywilną. Zdołała zbiec z transportu do obozu w Pruszkowie i przedostała się w rejon Skierniewic, gdzie odtwarzało się kierownictwo Miecza i Pługa oraz struktury tej organizacji (włącznie ze Związkiem Kobiet Czynu).

Po rozwiązaniu MiP działała w ramach Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa, a następnie została mianowana dowódcą Samodzielnego Oddziału Pomocniczej Służby Kobiet AK w stopniu kapitana czasu wojny. Jednocześnie zajmowała się nauczaniem języka polskiego i historii wiejskiej młodzieży. Po rozwiązaniu WKSB w kwietniu 1945, udała się do Olsztyna. Tam pracowała w biurze Delegata Rządu, prowadziła kursy repolonizacyjne dla młodzieży warmińskiej i mazurskiej, współuczestniczyła też w uruchomieniu drukarni Spółki Wydawniczej "Zagon". W październiku 1945 została aresztowana przez UB. Po ciężkim śledztwie zwolniono ją pod koniec maja 1946.

W 1947 zamieszkała w Warszawie, gdzie w 1951 ukończyła Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Jednakże nie mogła zgodnie z wykształceniem znaleźć pracy. W rezultacie zajęła się pracą redaktorską i edytorską, zwłaszcza w zakresie podręczników szkolnych, w Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych. Pod koniec 1981 r. przeszła na emeryturę. Działała w Warszawskiej Rodzinie Katyńskiej (jej brat zginął w Katyniu). W latach 90. zaczęła współpracę z Fundacją "Archiwum Pomorskie AK" i Memoriałem Generał Marii Wittek. W 2002 została odznaczona Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Jest autorem artykułu pt. Związek Kobiet Czynu w Ruchu Miecz i Pług.